Του Πάνου Σκουρολιάκου*
Ο κόσμος, είναι πολύχρωμος και γι' αυτό είναι ενδιαφέρων. Το βασικό υλικό που τον κάνει έτσι πολύχρωμο είναι αναμφισβήτητα ο Πολιτισμός, που έχει τη δική του ζωή, τη δική του γεωγραφία και όρια, εντός των οποίων καλλιεργείται και αναπτύσσεται. Ο Πολιτισμός κάνει τα δικά του ταξίδια εκτός των ορίων του. Στη γραμμή αυτών των ορίων συμπράττει με άλλους πολιτισμούς, παράγοντας καρπούς ακριβούς.
Αυτά τα όρια δεν καθορίζονται μόνον από τις κρατικές γεωγραφικές συντεταγμένες, ούτε μόνον από τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τις συνήθειες ή την πολιτισμική ιστορία ενός τόπου. Όρια συναντούμε και εντός των γλωσσών, των παραδόσεων και των δημιουργικών δυνάμεων, εντός ενός ομοιογενούς συνόλου κρατικού ή πολιτισμικού.
Στο πλαίσιο λοιπόν μιας κρατικής οντότητας, ο πολιτισμός δεν έχει να κάνει μόνον με τους κατ' αποκλειστικότητα ασχολούμενους με αυτόν. Δεν έχει να κάνει μόνον με τους κατ' επάγγελμα δημιουργούς και με τις κρατικές - δημόσιες δομές άσκησης πολιτιστικής πολιτικής (υπουργεία, καλλιτεχνικούς οργανισμούς και σχετικές με τις τέχνες δομές). Αποστολή και υποχρέωση της άσκησης πολιτικής επί του πολιτιστικού γίγνεσθαι έχει το σύνολο του πληθυσμού και βεβαίως σε επίπεδο διοίκησης, πλην του υπουργείου Πολιτισμού, και τα υπόλοιπα υπουργεία, κρατικές και αυτοδιοικητικές οντότητες, οργανισμοί και ενώσεις πολιτών.
Οι υποχρεώσεις ενός υπουργείου Πολιτισμού είναι πολλές και στα αλήθεια ούτε το ανθρώπινο δυναμικό του αλλά ούτε ο προϋπολογισμός του φθάνουν ώστε να καλύψουν τις ούτως ή άλλως πολλές υποχρεώσεις του. Πολιτιστικό υλικό μπορούν να παράξουν μη κρατικές ενώσεις πολιτών, η εκπαιδευτική κοινότητα, ακόμα και ο στρατός, έως και ομάδες εντός των σωφρονιστικών ιδρυμάτων.
Ο χώρος όμως όπου το έδαφος είναι εύφορο και όπου υπάρχει η υποχρέωση και όχι μόνον η δυνατότητα πολιτιστικής δράσης, είναι εκείνος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εδώ, μπορούμε να καταγράψουμε λαμπρές σελίδες πολιτιστικής δημιουργίας, για πάνω από έναν αιώνα. Ο πρώτος βαθμός Αυτοδιοίκησης ενέπνευσε και στήριξε ερασιτεχνικούς και επαγγελματικούς θιάσους, χορωδίες, ορχήστρες, φεστιβάλ, εκθέσεις ζωγραφικής, χορευτικές ομάδες, εικαστικά, μουσικά και θεατρικά εργαστήρια, φιλαρμονικές και πολλές ακόμα δομές και δράσεις. Προσέφερε έτσι στους δημότες του ωφέλιμη απασχόληση, ευκαιρίες για δημιουργία, γνώση και καλλιέργεια. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες που εκπορεύονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, παίρνουν υπ’ όψιν τους τις ιδιαιτερότητες των τοπικών κοινωνιών, συνεισφέρουν στην πολυπολιτισμικότητα μιας περιοχής και κυρίως αναδεικνύουν το ανθρώπινο δυναμικό της τοπικής κοινωνίας. Όλες αυτές οι δράσεις καταλήγουν σε ένα σημαντικό ζητούμενο, που δεν είναι άλλο από την κοινωνική συνοχή, συνθήκη καίρια και αποφασιστική για την πολυπόθητη τοπική ανάπτυξη, τόσο σε επίπεδο οικονομικό όσο και μορφωτικό - αισθητικό.
Στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, το αρνητικό οικονομικό περιβάλλον, η ανεργία, η συμπίεση προς τα κάτω των ευπαθών ομάδων στη χώρα μας έκαναν ακόμα πιο αναγκαία την παρηγορητική παρουσία του πολιτισμού στις τοπικές κοινωνίες παντού στη χώρα. Ο Πολιτισμός χτυπήθηκε σε επίπεδο πόρων αλλά δυνάμωσε σε επίπεδο πρωτοβουλιών και εθελοντικής συμμετοχής για την καλλιέργειά του. Σε παλιότερες εποχές όπου το χρήμα έρεε (σε σχέση με την περίοδο που διανύουμε), εκ μέρους της κεντρικής διοίκησης, υπήρχε στήριξη σε τοπικές πολιτιστικές δράσεις, απρογραμμάτιστα όμως και με πυξίδα την ικανοποίηση αιτημάτων μέσω πελατειακών πολιτικών σχέσεων. Ως αποτέλεσμα, καταγράφεται η εξαφάνιση πολλών δομών, ελλείψει ζεστού δημοσίου χρήματος. Παρ’ όλα αυτά, κάποιες από αυτές άντεξαν και κάποιες νέες εμφανίσθηκαν με το πείσμα του γεωργού που κάνει εύφορο ένα κακοτράχαλο κομμάτι γης. Είναι υποχρέωση λοιπόν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμών να ενθαρρύνει και να στηρίξει τις πολιτιστικές δράσεις που δημιουργούνται εντός των ορίων ευθύνης τους. Είναι υποχρέωση του υπουργείου Εσωτερικών να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στον τομέα δράσης του, το οποίο θα έχει να κάνει με τον Πολιτισμό. Αλλά και τα άλλα υπουργεία (Παιδείας, Τουρισμού, Δικαιοσύνης, Ναυτιλίας, Εθνικής Άμυνας, Εξωτερικών κ.ά.) ισχυριζόμαστε πως θα πρέπει να ανοίξουν μια νέα σελίδα στις δράσεις τους, η οποία θα αφορά και την υποχρέωσή τους απέναντι στον Πολιτισμό.
Γιατί ο Πολιτισμός εντέλει διαπερνά τα πάντα. Μεταφέρει ποιότητα, θετικά αποτελέσματα και πληρότητα στον δημόσιο βίο. Και όταν κάνουμε καλύτερο τον βίο των πολιτών, τότε έχουμε πετύχει, και με διαφορά. Ποιοτική διαφορά.
Ο κόσμος, είναι πολύχρωμος και γι' αυτό είναι ενδιαφέρων. Το βασικό υλικό που τον κάνει έτσι πολύχρωμο είναι αναμφισβήτητα ο Πολιτισμός, που έχει τη δική του ζωή, τη δική του γεωγραφία και όρια, εντός των οποίων καλλιεργείται και αναπτύσσεται. Ο Πολιτισμός κάνει τα δικά του ταξίδια εκτός των ορίων του. Στη γραμμή αυτών των ορίων συμπράττει με άλλους πολιτισμούς, παράγοντας καρπούς ακριβούς.
Αυτά τα όρια δεν καθορίζονται μόνον από τις κρατικές γεωγραφικές συντεταγμένες, ούτε μόνον από τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τις συνήθειες ή την πολιτισμική ιστορία ενός τόπου. Όρια συναντούμε και εντός των γλωσσών, των παραδόσεων και των δημιουργικών δυνάμεων, εντός ενός ομοιογενούς συνόλου κρατικού ή πολιτισμικού.
Στο πλαίσιο λοιπόν μιας κρατικής οντότητας, ο πολιτισμός δεν έχει να κάνει μόνον με τους κατ' αποκλειστικότητα ασχολούμενους με αυτόν. Δεν έχει να κάνει μόνον με τους κατ' επάγγελμα δημιουργούς και με τις κρατικές - δημόσιες δομές άσκησης πολιτιστικής πολιτικής (υπουργεία, καλλιτεχνικούς οργανισμούς και σχετικές με τις τέχνες δομές). Αποστολή και υποχρέωση της άσκησης πολιτικής επί του πολιτιστικού γίγνεσθαι έχει το σύνολο του πληθυσμού και βεβαίως σε επίπεδο διοίκησης, πλην του υπουργείου Πολιτισμού, και τα υπόλοιπα υπουργεία, κρατικές και αυτοδιοικητικές οντότητες, οργανισμοί και ενώσεις πολιτών.
Οι υποχρεώσεις ενός υπουργείου Πολιτισμού είναι πολλές και στα αλήθεια ούτε το ανθρώπινο δυναμικό του αλλά ούτε ο προϋπολογισμός του φθάνουν ώστε να καλύψουν τις ούτως ή άλλως πολλές υποχρεώσεις του. Πολιτιστικό υλικό μπορούν να παράξουν μη κρατικές ενώσεις πολιτών, η εκπαιδευτική κοινότητα, ακόμα και ο στρατός, έως και ομάδες εντός των σωφρονιστικών ιδρυμάτων.
Ο χώρος όμως όπου το έδαφος είναι εύφορο και όπου υπάρχει η υποχρέωση και όχι μόνον η δυνατότητα πολιτιστικής δράσης, είναι εκείνος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εδώ, μπορούμε να καταγράψουμε λαμπρές σελίδες πολιτιστικής δημιουργίας, για πάνω από έναν αιώνα. Ο πρώτος βαθμός Αυτοδιοίκησης ενέπνευσε και στήριξε ερασιτεχνικούς και επαγγελματικούς θιάσους, χορωδίες, ορχήστρες, φεστιβάλ, εκθέσεις ζωγραφικής, χορευτικές ομάδες, εικαστικά, μουσικά και θεατρικά εργαστήρια, φιλαρμονικές και πολλές ακόμα δομές και δράσεις. Προσέφερε έτσι στους δημότες του ωφέλιμη απασχόληση, ευκαιρίες για δημιουργία, γνώση και καλλιέργεια. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες που εκπορεύονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, παίρνουν υπ’ όψιν τους τις ιδιαιτερότητες των τοπικών κοινωνιών, συνεισφέρουν στην πολυπολιτισμικότητα μιας περιοχής και κυρίως αναδεικνύουν το ανθρώπινο δυναμικό της τοπικής κοινωνίας. Όλες αυτές οι δράσεις καταλήγουν σε ένα σημαντικό ζητούμενο, που δεν είναι άλλο από την κοινωνική συνοχή, συνθήκη καίρια και αποφασιστική για την πολυπόθητη τοπική ανάπτυξη, τόσο σε επίπεδο οικονομικό όσο και μορφωτικό - αισθητικό.
Στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, το αρνητικό οικονομικό περιβάλλον, η ανεργία, η συμπίεση προς τα κάτω των ευπαθών ομάδων στη χώρα μας έκαναν ακόμα πιο αναγκαία την παρηγορητική παρουσία του πολιτισμού στις τοπικές κοινωνίες παντού στη χώρα. Ο Πολιτισμός χτυπήθηκε σε επίπεδο πόρων αλλά δυνάμωσε σε επίπεδο πρωτοβουλιών και εθελοντικής συμμετοχής για την καλλιέργειά του. Σε παλιότερες εποχές όπου το χρήμα έρεε (σε σχέση με την περίοδο που διανύουμε), εκ μέρους της κεντρικής διοίκησης, υπήρχε στήριξη σε τοπικές πολιτιστικές δράσεις, απρογραμμάτιστα όμως και με πυξίδα την ικανοποίηση αιτημάτων μέσω πελατειακών πολιτικών σχέσεων. Ως αποτέλεσμα, καταγράφεται η εξαφάνιση πολλών δομών, ελλείψει ζεστού δημοσίου χρήματος. Παρ’ όλα αυτά, κάποιες από αυτές άντεξαν και κάποιες νέες εμφανίσθηκαν με το πείσμα του γεωργού που κάνει εύφορο ένα κακοτράχαλο κομμάτι γης. Είναι υποχρέωση λοιπόν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμών να ενθαρρύνει και να στηρίξει τις πολιτιστικές δράσεις που δημιουργούνται εντός των ορίων ευθύνης τους. Είναι υποχρέωση του υπουργείου Εσωτερικών να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στον τομέα δράσης του, το οποίο θα έχει να κάνει με τον Πολιτισμό. Αλλά και τα άλλα υπουργεία (Παιδείας, Τουρισμού, Δικαιοσύνης, Ναυτιλίας, Εθνικής Άμυνας, Εξωτερικών κ.ά.) ισχυριζόμαστε πως θα πρέπει να ανοίξουν μια νέα σελίδα στις δράσεις τους, η οποία θα αφορά και την υποχρέωσή τους απέναντι στον Πολιτισμό.
Γιατί ο Πολιτισμός εντέλει διαπερνά τα πάντα. Μεταφέρει ποιότητα, θετικά αποτελέσματα και πληρότητα στον δημόσιο βίο. Και όταν κάνουμε καλύτερο τον βίο των πολιτών, τότε έχουμε πετύχει, και με διαφορά. Ποιοτική διαφορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου