Περιηγητές στην Ελλάδα της έμπνευσης
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της
Αθήνας αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τους πολύτιμους θησαυρούς του,
προτείνοντας στον σύγχρονο θεατή νέες οπτικές θέασης, νέους γόνιμους
διαλόγους.
Η Μαργκό Φοντέιν και ο Βρετανός ζωγράφος Τζον Κράξτον σε διακοπές στο Μπούρτζι του Ναυπλίου το 1951
Γι' αυτό και είναι γεμάτο κόσμο. Οπως χθες όπου μαθητές και τουρίστες στριμώχνονταν ευχάριστα.
Από αύριο ο επισκέπτης θα μπορεί να περιηγηθεί από τα κυκλαδικά ειδώλια της 3ης χιλιετίας π.Χ. στις σύγχρονες δημιουργίες 17 διεθνών καλλιτεχνών του 20ού αιώνα. Αλλωστε κι αυτοί τα περισσότερα από τα έργα που εκτίθενται στις Κυκλάδες τα δημιούργησαν.
«The last grand tour/Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα» είναι ο τίτλος της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έκθεσης, που επιμελήθηκε η Βρετανίδα Τζέσικα Μόργκαν, επιμελήτρια της Tate Modern του Λονδίνου. Την κάλεσε το μουσείο και πρέπει να το συγχαρούμε για την πρωτοβουλία. Γιατί μαζί κατάφεραν να φέρουν στην Αθήνα από διάφορα μουσεία, ιδρύματα και συλλογές του εξωτερικού έργα, εν πολλοίς άγνωστα, κι όμως σημαντικά.
Η περιήγηση εκτείνεται σε 7 δωμάτια στο ισόγειο της νέας πτέρυγας. Αποτελείται από έργα που δημιουργήθηκαν τα τελευταία 70 χρόνια και αντανακλούν τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους η χώρα, η μακρά πολιτιστική ιστορία και τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά ενέπνευσαν την καλλιτεχνική πρωτοπορία του 20ού αιώνα.
Η Ελλάδα αποτέλεσε προορισμό των περιηγητών του grand tour χάρη στον λόρδο Βύρωνα στις αρχές του 19ου αιώνα. Η έκθεση αποφαίνεται ότι το ταξίδι των 17 σύγχρονων εικαστικών (πολλοί από τους οποίους έφτιαξαν εδώ το δεύτερο σπίτι τους) είναι το τελευταίο grand tour. «Οι καλλιτέχνες σήμερα προτιμούν να πάνε στη Λ. Αμερική ή την Ινδία απ' ό,τι στη Ρώμη ή την Αθήνα. Τα φθηνά εισιτήρια και το Διαδίκτυο μετέτρεψε τον πλανήτη ολόκληρο σε κέλυφός τους. Τι θα γίνει στο μέλλον όταν πλέον οι δημιουργοί δεν θα έχουν καμία γνώση της κλασικής παιδείας;», μας προκαλεί να αναρωτηθούμε η Τζέσικα Μόργκαν.
Τρεις Βρετανοί οι πρώτοι
«Στην Ελλάδα παρατήρησα την υπέροχη στάση του ανθρώπου. Στοχάστηκα την ελληνική φιλοσοφία, το μεγαλείο της ελληνικής τραγωδίας και τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού, που κάνει τους ανθρώπους να γίνονται μεγαλύτεροι όταν τους βλέπεις». Ετσι έγραφε στις σημειώσεις της η πρωτοπόρος Βρετανίδα γλύπτρια του μοντερνισμού Μπάρμπαρα Χέπγουορθ (1903-1975). Φιλοτέχνησε πολλά γλυπτά που παραπέμπουν στην Ελλάδα μετά την επίσκεψή της το 1954 σε Αθήνα, Επίδαυρο, Μυκήνες, Δελφούς, Κρήτη, Ρόδο, Κω, Πάτμο, Δήλο και Σαντορίνη. Ο άντρας της, ζωγράφος Μπεν Νίκολσον (1894-1982), φιλοτέχνησε πολλά έργα με αναφορές στη χώρα πολύ πριν ταξιδεύσει εκτεταμένα στην Ελλάδα από το 1959.
Πριν απ' αυτούς μας επισκέφτηκε ένας άλλος συμπατριώτης τους. Ο ζωγράφος Τζον Κράξτον (1922-2009) έφτασε το 1946 και ερωτεύτηκε τη χώρα. Μαζί του ήρθε ο διάσημος Βρετανός ζωγράφος Λουσιάν Φρόιντ, ο οποίος στον Πόρο φιλοτέχνησε το πορτρέτο του φίλου του. Ο Κράξτον εγκαταστάθηκε στην Κρήτη το 1960 και άρχισε να αποτυπώνει στα ζωγραφικά του έργα την καθημερινότητα (βοσκοί, σπίτια, αγροκτήματα και ζώα).
Είναι τα έργα τους (και οι ιστορίες τους) που σε υποδέχονται στην έκθεση. Στο επόμενο δωμάτιο η γνωστή μας ποιήτρια και εικαστικός Ετέλ Αντνάν (1925), κόρη χριστιανής Ελληνίδας και μουσουλμάνου Σύρου, εκθέτει τον «Κήπο στη Σκόπελο», που έφτιαξε στο σπίτι που διατηρεί στο ελληνικό νησί. «Συνομιλεί» στον ένα τοίχο με τις «Δήλιες Ωδές» του Σάι Τουόμπλι και στον άλλο με τη ζωγραφική σε μάρμαρο του Αμερικανού ζωγράφου και χαράκτη Μπράις Μάρντεν. Τα μαρμάρινα θραύσματα μάζεψε ο ίδιος στην Υδρα, την οποία επισκέπτεται κάθε χρόνο.
Κεντρική θέση κατέχει η σειρά γλυπτών (25 τον αριθμό) «Magie a la noix» του Ρουμάνου Ντάνιελ Σπέρι (πρωτεργάτης του κινήματος Φλούξους) που δημιούργησε στη διάρκεια της 12μηνης παραμονής του στη Σύμη, από απορρίμματα που συνέλεξε. Ενα χρόνο μετά, έγραψε το βιβλίο «Μυθολογία και κεφτέδες», όπου συσχετίζει την τροφή και τον πολιτισμό με μοναδικό τρόπο.
Εντυπωσιακό είναι το δωμάτιο του Γερμανού Μάρτιν Κιπενμπέργκερ (1953-1997) με το θρυλικό έργο MOMAS (Museum of Modern Art Syros) αλλά και οι αφηρημένοι πίνακες του συμπατριώτη του Χέλμουτ Μίντεντορφ, εμπνευσμένοι από το τσιμεντένιο τοπίο της Αθήνας.
Την έκθεση συμπληρώνουν οι γεννημένοι στην Ελλάδα Λουκάς Σαμαράς, Ιάνης Ξενάκης και Γιάννης Κουνέλλης αλλά και οι νεότεροι Μάνφρεντ Περνίς και Γιούργκεν Τέλερ. Από τα ηχεία ακούγεται το γνωστό τραγούδι «Πουλί πάνω σε σύρμα» του Λέοναρντ Κοέν, που ως γνωστόν αγόρασε σπίτι στην Υδρα το 1960.
