Ιστορικό Κέντρο, αναβίωση

Μπελαβίλας Νίκος: Στην Αθήνα έχουμε ένα ιστορικό κέντρο. Η «παλιά πόλη», το αμερικανικό down town, το ιταλικό centro storico• παντού τα ιστορικά κέντρα είναι οι πλέον ελκυστικοί προορισμοί του αστικού τουρισμού.
Παρίσι πρώτο, Λονδίνο δεύτερο, Ρώμη τρίτη, Βερολίνο πέμπτο, Μόσχα έκτη, Αθήνα εικοστή τέταρτη ως προς την ελκυστικότητα. Τι μας λείπει και δεν είμαστε ψηλότερα, παρ’ ότι έχουμε τον Παρθενώνα; Όχι τα ξενοδοχεία, ούτε τα καζίνο. Λείπουν οι νεοκλασικές συνοικίες που καταστρέψαμε, τα μουσεία και οι δομές πολιτισμού που δεν φτιάξαμε, τα πάρκα, η ποιότητα του δημόσιου χώρου. Οι περισσότεροι έρχονται για την Ακρόπολη, όχι για την Αθήνα.
Λένε: Μία πόλη δεν μπορεί να ζει για τον τουρισμό, μόνο από τον τουρισμό. Δεν μπορεί να ζει μέσα σε μνημεία και να μην αναπτύσσεται. Πρέπει να έχει επενδύσεις. Βεβαίως, έτσι είναι. Καμία από τις παραπάνω πόλεις, το Παρίσι, η Ρώμη, το Λονδίνο, η Βαρκελώνη, δεν υποφέρουν απ’ αυτό. Αντιθέτως! Οι πόλεις αυτές αναπτύσσονται μέσα στο ιστορικό τους περιβάλλον, ο τουρισμός δεν είναι ο μοναδικός μοχλός της οικονομίας τους. Αλλά οι ιστορικές συνοικίες δεν αγγίζονται.
Ό,τι σώθηκε από το ιστορικό κέντρο και τους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας, ό,τι φέρνει σήμερα τουρισμό το χρωστάμε στην αρχαιολογική υπηρεσία. Αυτή εμπόδισε την επέλαση της αντιπαροχής στο βάθος της παλιάς πόλης, τη δόμηση στους λόφους της Πνύκας, του Φιλοπάππου, στο Ολυμπείο. Οι αρχαιολόγοι ανέδειξαν μετά τον πόλεμο τις μεγάλες ενότητες αρχαίων και πρασίνου, ό,τι αργότερα αποτέλεσε τους ενοποιημένους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας.
Ας φανταστούμε να είχαν επιτρέψει τότε τις «επενδύσεις»: Οι ταβέρνες θα βρίσκονταν στα Προπύλαια, οι πολυκατοικίες μεσοτοιχία με το Ηρώδειο. Να το θυμόμαστε όταν τους οικτίρουμε για την επιμονή να σώζουν μνημεία και αρχαιότητες.

Τι θα γίνει όμως με το ζωντανό απόθεμα του ιστορικού κέντρου; Με τα χιλιάδες κτήρια διαφορετικών τύπων, νεοκλασικά, μεσοπολεμικά, πολυκατοικίες, εμπορικά, ψυχαγωγικά, βιοτεχνικά, διοικητικά κτήρια. Που απλώνονται από το Γκάζι ώς την Ομόνοια και το Σύνταγμα. Εκείνη την Αθήνα, του «τριγώνου» του 19ου αιώνα, που, αν και στραπατσαρισμένη, συνεχίζει να υπάρχει με τον ιστορικό πλούτο κτηρίων και δημόσιων χώρων.
Στο «τρίγωνο» οι δημόσιοι χώροι, δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες έχουν καταρρεύσει κυρίως μέσα στην κρίση. Οι εμπορικές ζώνες επίσης. Οι βιοτεχνίες και το μικρό εμπόριο, τα γραφεία σε ισόγεια και σε ορόφους των κτηρίων υποβαθμίζονται συνεχώς. Ο κανιβαλισμός των χρήσεων αναψυχής, κυρίως στα δυτικά, σε Ψυρρή, Γκάζι και Μεταξουργείο εκδιώκει όποια άλλη χρήση.
Μέσα σε όλο αυτό το κτηριακό δυναμικό, ένας τεράστιος αριθμός ιδιοκτησιών ανήκει στο ευρύτερο Δημόσιο, σε ασφαλιστικά ταμεία, πανεπιστήμια, κοινωφελή ιδρύματα. Κατά ένα μεγάλο τμήμα τους είναι κλειστά. Τα κτήρια αυτά πρέπει να αναβιώσουν. Ως κοινωνική κατοικία για νέα ζευγάρια, ως στέγη για φοιτητές και νέους ερευνητές διάσπαρτη στον ιστό της πόλης, ως κοιτίδες μικρών επιχειρήσεων, νέων επαγγελματιών πολιτισμού, εκδόσεων, Διαδικτύου, ήχου και εικόνας ή συνεταιριστικών σχημάτων, ως έδρα μικρών εμπορικών ή βιοτεχνικών σχημάτων. Όχι μία λειτουργία από αυτές - όλες μαζί με έναν συγκεκριμένο προσανατολισμό. Διασπορά στο ιστορικό κέντρο, παραγωγική και κοινωνική χρήση, αναβίωση του μνημειακού και του νεότερου κτηριακού αποθέματος. Δημόσια οικόπεδα μικρά εγκαταλειμμένα, άλλα είναι υπαίθρια πάρκινγκ, άλλα σκουπιδότοποι. Προορίζονταν για πολυκατοικίες. Μπορούν να γίνουν κήποι, παιδικές χαρές, πράσινες γωνιές.
Γύρω τους ο δημόσιος χώρος. Εκεί δεν χρειάζονται μεγάλα έργα, αλλά πρώτα απ' όλα νοικοκύρεμα. Το έργο επισκευής των πεζοδρομίων, της καθαριότητας των πλατειών και των δρόμων, της φροντίδας του φωτισμού, του πρασίνου, του άμεσου ελέγχου της παράνομης στάθμευσης, της φροντίδας για πεζούς, ΑμεΑ και ποδηλάτες δεν είναι έργα βιτρίνας, είναι έργα αναβίωσης του κέντρου. Υπάρχουν στα συρτάρια μελέτες, ώριμα έργα που σταμάτησαν είτε γιατί δεν υπήρξε δήμαρχος να τα πάρει πάνω του είτε λόγω κρίσης.
Το κέντρο σήμερα δεν έχει ανάγκη από «μεγάλες» αναπλάσεις. Χρειάζεται απλές, λογικές, αποφασιστικές κινήσεις, φθηνές, που θα φέρουν μεγάλο όφελος με πυξίδα, όχι στην τύχη. Αν γίνει αυτό, πετυχαίνουν πολλοί στόχοι μαζί. Ενισχύονται η ιστορική του ταυτότητα και το αστικό του περιβάλλον με μεγάλη θετική επίδραση στον τουρισμό, στους παλιούς και νέους επαγγελματίες. Προστατεύονται και δεν εκδιώκονται οι αδύναμοι, οι λίγοι κάτοικοι, οι πολλοί έμποροι και βιοτέχνες, οι εργαζόμενοι. Αναβιώνει κοινωνικά και παραγωγικά η καρδιά της Αθήνας.