Περιβάλλον Αθηνών, τι πρέπει να γίνει; σκέψεις ειδικού κ. Μπελαβίλα

Τι σημαίνει κλιματική αλλαγή μόλις το μαθαίνουμε, με τις πλημμύρες, τους καύσωνες, τις επιπτώσεις στην ποιότητα της καθημερινής μας ζωής. Σε μια πόλη που ήδη υποφέρει, με ένα περιβάλλον λεηλατημένο, χωρίς πράσινο, χωρίς ποτάμια, χωρίς δάση, χωρίς ανοιχτές ακτές.

Διασχίσαμε έναν χρόνο δύσκολο, πολύ δύσκολο! Κάθε συζήτηση για το περιβάλλον αντιμετωπιζόταν με ένα στραβό χαμόγελο: «Τι λες τώρα! Εδώ κινδυνεύουμε με χρεωκοπία, στενάζουμε από τη φτώχεια και την ανεργία. Μ' αυτά θα ασχολούμαστε;». Κι όμως, ο χρόνος πέρασε. Σαν να εξομαλύνονται πολλά, να μειώνεται ο βραχνάς των απολύσεων, να φεύγει η αγχόνη των προαπαιτούμενων.

Έχουμε τα πρώτα σημάδια αναστροφής. Στη Δραπετσώνα, στο Φάληρο, στην Καισαριανή. Στην Καλλιθέα, με το νέο πάρκο δίπλα στη Λυρική. Κάτι κινείται γύρω από το Γουδί και το Πάρκο Αντώνης Τρίτσης. Τέλος, κι ας ξενίσει πολλούς, στο Ελληνικό, είτε το θέλουμε είτε όχι, προσκυρώνεται πλέον η ιδιωτικοποίησή του, αλλά και τα 3.000 στρέμματα ανοιχτού δημόσιου πάρκου και κοινόχρηστων χώρων και ακτής. Δεν είναι όσα θέλαμε, αλλά δεν είναι και λίγα!

Είναι ώρα να ξαναπιάσουμε το νήμα εκεί που το αφήσαμε: Όταν διεκδικούσαμε το αστικό και περιαστικό πράσινο, τις ακτές και τους ελεύθερους χώρους της Αθήνας. Είναι ώρα πλέον να αναβιώσουμε αυτούς τους χώρους όπου ρημάζουν και να τους δημιουργήσουμε όπου δεν υπάρχουν.

Τρεις ενότητες, διακριτές, διαφορετικές, εξίσου πολύτιμες, βρίσκονται στην κορυφή των προτεραιοτήτων.


Τα μητροπολιτικά πάρκα ως ενιαίο δίκτυο μέσα στην Αθήνα, σχεδιασμένο και συνεκτικό, προσβάσιμο από όλες και όλους. Που το μέλλον τους δεν θα το ορίζει η τύχη, οι επιχειρηματικές πιέσεις για δόμηση και το προσωπικό πρόσκαιρο «όραμα» του κάθε τοπικού άρχοντα. Μιλάμε για το Γουδί, τα Τουρκοβούνια, το Άλσος Συγγρού, το Πάρκο Αντώνης Τρίτσης στο Ίλιον και το κερδισμένο πράσινο τμήμα του Ελληνικού. Όπως και για το ιστορικό σύστημα των λόφων της πρωτεύουσας από τον Λυκαβηττό ώς τον Αρδηττό και του Φιλοπάππου.

Το παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού, από το Πέραμα ώς τη Βάρκιζα. Από την πολύ βεβαρημένη περιοχή της λιμενοβιομηχανικής ζώνης του ευρύτερου Πειραιά έως το παρθένο φυσικό τμήμα των ακτών της χερσονήσου της Βουλιαγμένης και της Βάρκιζας. Ανάμεσά τους, οι αρχαιολογικές ζώνες και ακτές από το λιμάνι έως το πολύπαθο ΣΕΦ, το νέο πάρκο του Φαληρικού Όρμου, οι μαρίνες, οι ακτές κολύμβησης, οι χερσόνησοι με τη δασική βλάστηση. Σε αυτή την ιδιόμορφη ακτή, με τα αστικά μέτωπα, τις μαρίνες, τις κλειστές πλαζ, τα αυθαίρετα κέντρα αναψυχής, τις περίκλειστες πολυτελείς βίλες και τα ξενοδοχεία, αλλά και τα σχεδόν απείραχτα τοπία και αρχαιολογικούς χώρους, θα κριθεί το στοίχημα της εξόδου της Αθήνας στη θάλασσα.

Οι περιαστικοί όγκοι, τα βουνά του Λεκανοπεδίου. Ο Υμηττός, η Πεντέλη, η Πάρνηθα, το Ποικίλο Όρος και το Αιγάλεω. Με τα δάση τους, τις πλαγιές τής θαμνώδους αττικής βλάστησης, τις γυμνές χαράδρες τους, τα ρέματα και τα ποτάμια. Ο Υμηττός και η Πάρνηθα είναι υπό σχετικό έλεγχο. Η Πεντέλη ακόμη πληγώνεται. Αλλά το Αιγάλεω και το Ποικίλο Όρος από την πλευρά του Θριασίου είναι εκτός ελέγχου.

Τι θα τα κάνουμε όλα αυτά; H κάθε ενότητα έχει τις ιδιαιτερότητές της. Αλλού τον κύριο λόγο έχουν τα δασαρχεία, αλλού η Αυτοδιοίκηση και οι Διευθύνσεις Περιβάλλοντος, αλλού υπάρχουν πιο περίπλοκες καταστάσεις, όπως στο παράκτιο μέτωπο.

Όμως σίγουρα χρειαζόμαστε ενιαίο μητροπολιτικό σχεδιασμό για καθεμία από τις τρεις ενότητες (πάρκα, ακτές, βουνά) και την ενιαία αντίστοιχη διαχείριση ή εποπτεία. Ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι χώροι αυτοί είναι βιώσιμοι, ελκυστικοί και εξυπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο υπάρχουν: τη θωράκιση του περιβάλλοντος της Αθήνας και την απρόσκοπτη ήπια δημόσια χρήση τους. Χρειάζονται νέα έργα αναβάθμισης, εξυγίανσης, αποκατάστασης τοπίων: Ποδηλατόδρομοι, πεζόδρομοι, αστικός εξοπλισμός, εκτεταμένες φυτεύσεις, επεκτάσεις και βελτιώσεις γραμμών μεταφοράς. Αυτό απαιτεί ενιαία μητροπολιτική διοίκηση, με συμμετοχή των εμπλεκόμενων δήμων και υπηρεσιών. Οι δήμοι είναι συνεταίροι, αλλά όχι μοναδικοί ιδιοκτήτες αυτών των εκτάσεων, καθώς οι επιπτώσεις -θετικές ή αρνητικές- από την ύπαρξη και τη διαχείρισή τους αφορούν το σύνολο της πρωτεύουσας - γι' αυτό τις ονομάζουμε μητροπολιτικές. Μητροπολιτική διοίκηση στην περίπτωση της Αθήνας και του Πειραιά είναι η Περιφέρεια Αττικής. Σε αυτό το επίπεδο διοίκησης αντιστοιχεί ο σχεδιασμός και η διαχείριση ή η εποπτεία των μεγάλων πάρκων, των περιαστικών ορεινών όγκων και του παράκτιου μετώπου. Ας το κάνουμε και θα δείτε πόσες χιλιάδες θέσεις εργασίας θα προκύψουν. Πραγματικές και χρήσιμες!

* Ο Νίκος Μπελαβίλας διδάσκει Πολεοδομία στη Σχολή Αρχιτεκτόνων