Η ιστορία του Πειραιά

Ο Πειραιάς και η ιστορία του / Αθανασίου Σάββας / ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ Ν. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / Ο Πειραιάς, μετά το 1920, με τις εισροές των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, γέμισε από κόσμο και παράγκες όπου έμεναν χιλιάδες Έλληνες που υπέστησαν τους διωγμούς από τους Τούρκους ύστερα από την κατάρρευση και υποχώρηση του ελληνικού στρατού στο Αφιόν Καραχισάρ. Υπολογίζεται ότι γύρω στους 60.000 πρόσφυγες προστέθηκαν στους 35.000 κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Είχε προηγηθεί η κατάληψη του λόφου του Βώκου από τους Μανιάτες και του λόφου του Προφήτη Ηλία από τους Κρητικούς. Βέβαια οι Μανιάτες απέκτησαν προβάδισμα γιατί ήλεγχαν με τον αείμνηστο Νίκο Γεννηματά το λιμάνι.


Το λιμάνι σταδιακά απέκτησε σημαντική άνοδο. Όλο και περισσότερα πλοία κατέπλεαν για να φορτώσουν και να ξεφορτώσουν εμπορεύματα, όπως ξύλα στο Ξαβέρι, λεμόνια στα Λεμονάδικα, τσιμέντα στο Κράκαρη. Οι επιβάτες εξυπηρετούνται στου Τζελέπη. Επιπλέον πάνω από 5.000 ναυτικοί συνωστίζονταν στα παραλιακά μαγαζιά και στα ξενοδοχεία του Πειραιά. Σε αυτούς πρέπει να συνυπολογιστούν νησιώτες που έρχονταν να βρουν την τύχη τους στην πρωτεύουσα, είτε για να μπαρκάρουν είτε να κάνουν μεροκάματο στις βιομηχανίες της περιοχής, όπως στα Λιπάσματα και στα Καπνεργοστάσια.

Οι ανάγκες του ανδρικού πληθυσμού ήταν μεγάλες. Έτσι, διαμορφώθηκαν πιάτσες με γυναίκες που πωλούσαν το κορμί τους έναντι μερικών τάλαρων. Αρχικά δημιουργήθηκαν τα Βούρλα και αργότερα η Τρούμπα. Οι γυναίκες ήταν λίγες και οι περισσότερες είχαν προστάτες. Αγαπητικούς, νταβατζήδες. Αυτοί εξασφάλιζαν "σπίτι" και "ασφάλεια" και εκείνοι εισέπρατταν συνήθως όλα τα έσοδα που είχαν από την "εξυπηρέτηση πελατών" τους. Οι συγκρούσεις ήταν αιματηρές ανάμεσα στους προστάτες. Συχνά είχαμε ξεκαθαρίσματα για τον έλεγχο κάποιας γυναίκας. Υπήρξε εποχή που οι φόνοι ήταν καθημερινό γεγονός. Νεοφερμένοι νταβατζήδες καθάριζαν τους παλαιότερους προκειμένου να καθιερωθούν ως νταήδες και προστάτες. Για να καθιερωθείς, όταν διεκδικούσε κάποιος από αυτούς μια γυναίκα, έπρεπε να επιτεθεί με μαχαίρι ή με όπλο στον "παλιό νταβά". Ο άγραφος νόμος υπαγόρευε τους τραυματισμένους να μην καταθέτουν μήνυση στην Αστυνομία και είχαν τότε δικαίωμα, όταν θα βγουν από το νοσοκομείο, να διεκδικήσουν και πάλι τη "γυναίκα" με τον ίδιο τρόπο. Με μαχαίρι ή με πιστόλι. Σε περίπτωση φόνου, η γυναίκα "φρόντιζε" τον νταή που ήταν στη φυλακή. Όμως, είχε την υποχρέωση, όταν ο "φονιάς" αποφυλακιζόταν, να την παντρευτεί.

Ανάμεσα σε αυτούς που κυριαρχούσαν στα Βούρλα, στις Λαμαρίνες, στην Τρούμπα ήταν αποφασισμένοι τσαμπουκάδες. Δεν δίσταζαν για να αποδείξουν τη δύναμή τους να προβαίνουν σε αγριότητες. Από ξυλοδαρμούς μέχρι και χαρακώματα στα πρόσωπα και από πυροβολισμούς στα πόδια μέχρι και φόνους. Έτσι κυλούσαν τα χρόνια με φόνους και εναλλαγές νταβατζήδων. Ο ένας διαδεχόταν τον άλλο. Όμως, η "κόντρα" που έμεινε στην ιστορία της Τρούμπας ήταν ανάμεσα στον "Μάπα" και στον "Κεφάλα".

Ο "Κεφάλας", κατά κόσμον Κ. Κωνσταντινίδης, ήταν παιδί της προσφυγιάς. Άγριος μαχαιροβγάλτης, που για αρκετά χρόνια κατόρθωνε να διατηρήσει τα σκήπτρα του αρχινταβατζή. Μάλιστα, όταν μια πόρνη που ήταν υπό την προστασία του, η Έλσα, είχε κολλήσει αφροδίσια νοσήματα, την έβγαλε με το ζόρι στην πιάτσα. Όταν την αντιλήφθηκε σε κάποιο μπαρ ένας αστυνομικός και την κάλεσε να τον ακολουθήσει, ο "Κεφάλας" του πέταξε μαχαίρι. Ήταν αδίστακτος. Ωστόσο ο "Μάπας" αμφισβήτησε σε κάποια φάση την κυριαρχία του και τον "καθάρισε" μέσα στο "παράπηγμα" όπου έμενε, στα Καρβουνιάρικα. Τον γάζωσαν την ώρα που κοιμόταν και λέγεται ότι ήταν χασισωμένος.

Εμβληματική μορφή του προπολεμικού Πειραιά επίσης ήταν και ο περίφημος "Σταύρακας". Ο Σταύρος Οικονόμου διατηρούσε και ένα μαγαζί όπου συνήθως μαζεύονταν και βουλευτές, και οι φασαρίες, τα μαχαιρώματα ήταν καθημερινό φαινόμενο. Μάλιστα, κάποιος καραγκιοζοπαίχτης τον καθιέρωσε ως τον μάγκα του "μπερντέ" με τραγούδι εισόδου του το "Κοντραμπάντο", στο οποίο φόρτωναν λαθραία από το λιμάνι του Πειραιά για τη Θεσσαλονίκη, γνωστού ρεμπέτη. Βέβαια, οι κόντρες και οι μάχες μεταξύ των πρωτοπαλλήκαρων εκείνης της εποχής ήταν ομηρικές, αλλά ταλαιπώρησαν τον Πειραιά και τους κατοίκους του. Ύστερα ήρθε η χούντα και ο εκλεκτός της δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης έκλεισε την Τρούμπα, γκρέμισε και το ιστορικό Ρολόι...

Από τη δεκαετία του 1970 ο Πειραιάς και η Ακτή Μιαούλη γέμισαν ναυτιλιακά γραφεία και ο εφοπλισμός έγινε κυρίαρχος στην πόλη και στον Ολυμπιακό. Πέρασαν πενήντα και πλέον χρόνια απο τότε που ο αλησμόνητος πρόεδρος Νίκος Γουλανδρής τον έκανε "Θρύλο", ενώ οι έντεκα εφοπλιστές υπό τον Σταύρο Νταιφά το 1979 τον έκαναν ΠΑΕ. Η άλλη μεγάλη αθλητική δύναμη της πόλης, ο Εθνικός, έχει πέσει στην αφάνεια μετά την αποχώρηση του Δημήτρη Καρέλλα και έχει χάσει την παλιά του ποδοσφαιρική αίγλη. Ζήσαμε τις ποδοσφαιρικές κόντρες, αλλά όλα αυτά τα χρόνια είχαμε ησυχία. Εξάλλου μετά τη μεταπολίτευση δεν είχαμε σοβαρά επεισόδια μεταξύ των πολιτών που υποστήριζαν την Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Δεν υπήρχαν έντονα πολιτικά πάθη και οι πολιτικές δυνάμεις διαδοχικά και εναλλακτικά ανέβαιναν και στο δημαρχιακό μέγαρο.

Σήμερα, μετά από επτά δεκαετίες περίπου, στον Πειραιά έχουμε έναν ιδιότυπο πόλεμο μεταξύ πανίσχυρων εφοπλιστών που έχουν και τις έδρες των επιχειρήσεών τους στο επίνειο. Τους εφοπλιστές ακολουθούν, εκτός από τους προσωπικούς στρατούς - μπράβους, και οι οργανωμένοι οπαδοί των ομάδων, του πρώην ΠΟΚ, στους οποίους είναι βασικοί ιδιοκτήτες.

Πρόσφατα οι εφοπλιστές με αλλεπάλληλες συνεντεύξεις Τύπου εκτόξευσαν σοβαρές καταγγελίες ο ένας για τον άλλο. Ας ελπίσουμε ότι ο παρορμητικός τους χαρακτήρας δεν θα τους παρασύρει σε καταστάσεις στις οποίες η εποχή του "Μάπα", του "Κεφάλα" και του "Σταύρακα" θα μοιάζει με παραμύθι...