Το μπουντρούμι του Κολοκοτρώνη είχε παράθυρο και αυλή
Ενας ακόμη μύθος καταρρίπτεται. Το
σκοτεινό μπουντρούμι, που έχει ταυτιστεί στη συνείδησή μας ως φυλακή του
Κολοκοτρώνη στο Παλαμήδι, φαίνεται πως τελικά δεν είναι ο χώρος που
έμεινε έγκλειστος ο θρυλικός Γέρος του Μοριά μετά την καταδίκη του σε
θάνατο (26 Μαΐου 1834) από το καθεστώς της Αντιβασιλείας του Οθωνα.
Καθισμένο σ' ένα «σπιτάκι στη μέση μιας
αυλής, η οποία περιβάλλεται από ψηλούς τοίχους» και όχι σε μια τρύπα σε
βάθος 2,5 μ., είδε η σύζυγος του υπουργού Δικαιοσύνης Κ. Σχινά τον
Κολοκοτρώνη
Η φυλακή του ήταν όντως στο Παλαμήδι, όχι όμως στον προμαχώνα
του Αγίου Ανδρέα, σε εκείνη την ανήλιαγη τρύπα που μπαίνεις σκυφτός από
μία πορτούλα (1,05 x 0,69 μ.) και κατεβαίνεις σε βάθος 2,5 μ. χωρίς
σκαλοπάτια, παράθυρο ή μία οπή εξαερισμού. Ηταν σε ένα μικρό ισόγειο
κτίσμα με παράθυρο και μικρή αυλή στον προμαχώνα του Μιλτιάδη. Η νέα
αυτή ταύτιση της φυλακής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη βασίζεται σε μια
επιστολή αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, σύμφωνα με τον αναπληρωτή διευθυντή
της Δ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Χρήστο Πιτερό,
που έχει υπηρετήσει χρόνια στο Ναύπλιο και διατηρεί μεγάλο ενδιαφέρον
για τα μνημεία της περιοχής.
«Η ερμηνεία εκείνου του θεοσκότεινου μπουντρουμιού, στον προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα, δίπλα στην ομώνυμη εκκλησία, ως χώρου φυλακής του Κολοκοτρώνη είναι ατεκμηρίωτη και δημιούργημα της λαϊκής φαντασίας κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Σαφώς πρόκειται για ιστορική πλάνη», μας είπε ο κ. Πιτερός, επισημαίνοντας πως «οι σωζόμενες φυλακές καταδίκων-βαρυποινιτών στον διπλανό προμαχώνα του Μιλτιάδη διαθέτουν αυλή, κανονικές πόρτες εισόδου και φεγγίτες εξαερισμού».
Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης δεν κάνει πλήρη περιγραφή της φυλακής στα απομνημονεύματά του, αλλά μια συνοπτική αναφορά. Το ιστορικό αυτό κενό, όμως, φωτίζεται από μια και μοναδική μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, της Μπετίνας φον Σαβινί, συζύγου του Κ. Σχινά, υπουργού Δικαιοσύνης της Αντιβασιλείας, που καταδίκασε τον Κολοκοτρώνη αρχικά σε θάνατο και στη συνέχεια σε 25ετή κάθειρξη.
Η Μπετίνα φον Σαβινί επισκέφθηκε το Παλαμήδι στις 14 Φεβρουαρίου 1835, όταν ήταν φυλακισμένος ο Κολοκοτρώνης, όπως η ίδια σημειώνει σε μια επιστολή. Τον περιγράφει να «κάθεται σε ένα σπιτάκι στη μέση μιας αυλής, η οποία περιβάλλεται από ψηλούς τοίχους...».
Τη μαρτυρία αυτή ανακάλυψε και δημοσίευσε η ιστορικός Ρεγγίνα Quack-Μανουσάκη στο περιοδικό του Δήμου Ναυπλίου «Ναυπλιακά Ανάλεκτα» (7, 1989, 165-167). Με βάση αυτή τη μοναδική πληροφορία, ο κ. Πιτερός ταυτίζει σε μελέτη του, που δημοσιεύθηκε στο ίδιο περιοδικό («Ναυπλιακά Ανάλεκτα» 7, 1989, 179-183) τη φυλακή του Κολοκοτρώνη με τα ερείπια ενός οικίσκου, που υπάρχει στον Προμαχώνα του Μιλτιάδη, δίπλα στις φυλακές των βαρυποινιτών.
Στον χώρο αυτό «σώζεται μέχρι σήμερα, μια μικρή πλακόστρωτη αυλή (4 x 3,90 μ.) με ψηλούς τοίχους γύρω γύρω και ένα μικρό ισόγειο κτίσμα ενός δωματίου (3,60 x 2,50 μ.) με κανονική πόρτα, ένα παράθυρο και ένα κτιστό πέτρινο πεζούλι, όπου καθόταν ο Θ. Κολοκοτρώνης τις ατέλειωτες ώρες και ημέρες της φυλάκισής του. Ο χώρος αυτός ταυτίζεται πλήρως με την περιγραφή της Μπετίνας φον Σαβινί, στον οποίο φυλακίστηκε ο αγωνιστής της Ελευθερίας και δημιουργεί έντονη συναισθηματική φόρτιση και συγκίνηση στον επισκέπτη».
Γι' αυτό, ο αρχαιολόγος προτείνει, μαζί με την προστασία του ενετικού φρουρίου του Παλαμηδιού που στέφει το Ναύπλιο και το οποίο βρίσκεται σήμερα σε κακή κατάσταση, λόγω της φθοράς από τις καιρικές συνθήκες, αλλά και από τους επισκέπτες, να προωθηθούν κατά προτεραιότητα έργα συντήρησης των φυλακών του προμαχώνα του Μιλτιάδη και της φυλακής του Κολοκοτρώνη, ως φόρο τιμής στη μνήμη των Αγωνιστών του '21.
Είναι αλήθεια πως αυτό το κομμάτι της νεότερης Ιστορίας το θυμόμαστε κάθε χρόνο τέτοιον καιρό, αλλά αμέσως μετά το ξεχνάμε. Οπως και το θλιβερό γεγονός ότι ο μέγιστος στρατηγός του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα «πληρώθηκε» με καταδίκη σε θάνατο και φυλάκιση από το καθεστώς της Αντιβασιλείας του ανήλικου Βαυαρού βασιλιά Οθωνα, παρά την άρνηση των δικαστών Α. Πολυζωίδη και Γ. Τερτσέτη να υπογράψουν την καταδικαστική απόφαση. *
