Ιστορία, μυθοπλασία, απόσπασμα

Απ’ τη μια υπάρχει ένα τεράστιο, χαώδες παρελθόν, και από την άλλη οι μικρούτσικες αναπαραστάσεις του, οι μόνες με τις οποίες μπορούμε να αντιληφθούμε κάτι από αυτό. Από τη στιγμή λοιπόν που αποφασίζουμε να δημιουργήσουμε μια σφήνα ανάμεσα στο εξιστορούμενο αντικείμενο και στο ιστορούν υποκείμενο, πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα με ποιους τρόπους, με ποια εργαλεία, με ποιες συνήθειες, με ποια τέχνη οι λέξεις αγκαλιάζουν και ενδύουν αυτό το φευγαλέο παρελθόν. Πώς το μετατρέπουν σε φθεγγόμενο παρελθόν; Αυτό είναι το πρόβλημά μας. Αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως Ιστορία, έχει χαρακτηριστικά συγκεκριμένα: Έχει τη μορφή γραπτού κειμένου και όχι προφορικών ιστοριών· γράφεται σε πεζό και όχι σε έμμετρο λόγο· ο χρόνος της είναι γραμμικός και όχι κυκλικός· ο στόχος της είναι αυτό που μοιάζει πραγματικό και όχι ο μύθος· χρησιμοποιεί υποσημειώσεις και παραπέμπει στις πηγές που χρησιμοποιεί· ακολουθεί τους κανόνες και τη μεθοδολογία της έρευνας, δηλαδή εμπειρική επαλήθευση, συλλογισμοί, επαγωγή - απαγωγή κ.ο.κ. Αυτό τον τρόπο μαθαίνουν οι επίδοξοι ιστορικοί. Αλλά δεν τελειώσαμε εδώ....
Ιστορία και μυθοπλασία βλέπε εδώ.

Lord Byron and Einstein

Δεν συναντήθηκαν ποτέ πραγματικά, αφού ο λόρδος Βύρων γεννήθηκε το 1788 και πέθανε το 1824, ενώ ο Αϊνστάιν γεννήθηκε το 1879 και πέθανε το 1955. Η ημέρα θανάτου και των δύο ήταν σχεδόν ίδια, 18 Απριλίου για τον κορυφαίο επιστήμονα του 20ού αιώνα, 19 Απριλίου για τον κορυφαίο των φιλελλήνων. Ωστόσο, ο εορτασμός της Ημέρας Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης (19 Απριλίου), που συμπίπτει με την ημέρα θανάτου του Μπάιρον, έδωσε τη δυνατότητα να συναντηθούν οι ιδέες και τα οράματά τους για την κοινωνία και τον κόσμο.

Μιλώντας για τις ιδέες του Μπάιρον και του Αϊνστάιν, αυτές είχαν υπόβαθρο το τρίπτυχο ελευθερία - ισότητα - αδελφότητα της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Μπάιρον, παρότι Βρετανός, εμπνεύστηκε από τα χρόνια της εφηβείας του από αυτές τις ιδέες. Το ίδιο και ο Αϊνστάιν. Υπήρξαν και οι δύο υπέρμαχοι της κοινωνικής δικαιοσύνης, ο πρώτος τασσόμενος υπέρ των εξεγερμένων κλωστοϋφαντουργών του Νότιγχαμ (1812), ο δεύτερος υπέρ του σοσιαλισμού, με άρθρο του στο αμερικανικό περιοδικό “Monthly Review” (1949). Αυτοεξορίστηκαν και οι δύο για τις ιδέες και τη δράση τους, με τον Μπάιρον να αναζητεί πεδία επαναστατικής δράσης στην Ευρώπη από το 1816 έως 1824 και τον Αϊνστάιν να ζητά πολιτικό άσυλο στην Αμερική μετά την άνοδο του Χίτλερ.

Αντιρατσιστής ο Μπάιρον, είχε καταγγείλει στην Βουλή των Λόρδων (1812) τις διακρίσεις εις βάρος των καθολικών, που το βρετανικό κατεστημένο δεν επέτρεπε την είσοδό τους στα περίφημα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ. Αντιρατσιστής και ο Αϊνστάιν, που βρέθηκε αντιμέτωπος με την ιδεολογία και την πρακτική του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία.

Άγνωστες πτυχές των δράσεων του Μπάιρον, εκείνες υπέρ της προστασίας προσφύγων και απελευθέρωσης αιχμαλώτων, Ελλήνων και Τούρκων, του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, που συνοδεύτηκαν με μηνύματα κατά της σκληρότητας του πολέμου. Έγραφε στον διοικητή της Πάτρας Γιουσούφ πασά: «Θα παρακαλέσω την Υψηλότητά Σας να μεταχειριστεί με ανθρωπισμό κάθε Έλληνα που θα πέσει στα χέρια των μουσουλμάνων, και το ίδιο έχω ζητήσει από τους Έλληνες για τους μουσουλμάνους, αφού η φρίκη του πολέμου είναι αρκετή από μόνη της, χωρίς να προστεθεί η εν ψυχρώ σκληρότητα από τη μία ή την άλλη πλευρά» (23 Ιανουαρίου 1824).

Αγιος Κωνσταντίνος, Εθνικό Θέατρο

Του Αγγελου Μανταδάκη*

Ημέρες που είναι, υποκύπτω πάντα στον πειρασμό να βολτάρω στην παλιά μου ενορία, τον Άγιο Κωνσταντίνο Ομονοίας. Εκεί, στη μικρή πλατεία μπροστά στην εκκλησία, κάναμε σχεδόν κάθε χρόνο την Ανάσταση. Συναντιόμαστε με άλλες οικογένειες της γειτονιάς, κάναμε την πρώτη ανταλλαγή Αγίου Φωτός και δίναμε τις πρώτες ευχές. «Χριστός Ανέστη». «Αληθώς ο Κύριος». Ύστερα από λίγο ο κόσμος μπροστά στην εκκλησία, αφού είχε βομβαρδιστεί η περιοχή από βεγγαλικά, άρχιζε να κινείται προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Στα περισσότερα σπίτια περίμενε η νόστιμη αθηναϊκή μαγειρίτσα.

Σιγά - σιγά, με το πέρασμα των χρόνων, οι συναντήσεις μας στην πλατεία του Αγίων Κωνσταντίνου με τις άλλες οικογένειες της γειτονιάς γίνονταν όλο και πιο αραιές. Πλέον κάναμε Ανάσταση με τους πολυάριθμους αλλοδαπούς και πρόσφυγες που έρχονταν στην Ελλάδα και κατέφευγαν, όπως είναι φυσικό, στις πιο υποβαθμισμένες συνοικίες.

Σήμερα οι κάτοικοι της ενορίας που θα προσέλθουν στην Ανάσταση είναι ελάχιστοι. Έτσι κι εγώ, από πείσμα, είπα πως θα κάνω Ανάσταση μόνο στον Άγιο Κωνσταντίνο.

Η μητροπολιτικού μεγέθους εκκλησία των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης κτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Καυταντζόγλου, αγιογραφήθηκε από τον Αναστάσιο Λουκίδη και θεμελιώθηκε το 1905 από τη βασίλισσα Όλγα. Στο εσωτερικό της συναντάμε δύο βασιλικές, μια κωνσταντιανή με στοές και μια ιουστινιανή χωρίς στοές.

Λέγεται πως ο ναός ήταν ένα απλό εκκλησάκι στη συνοικία Γεράνι. Έτσι ονομαζόταν τότε η περιοχή ανάμεσα στην πλατεία Κουμουνδούρου, την Πειραιώς και την Αγίου Κωνσταντίνου.

Απέναντι ακριβώς από τον Άγιο Κωνσταντίνο είναι το Εθνικό Θέατρο, έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, το οποίο εμπνεύστηκε από τον αναγεννησιακό ρυθμό. Το θέατρο άρχισε να χτίζεται ως βασιλικό από το 1891. Παραδόθηκε το 1900, έκλεισε το 1908 και ξαναλειτούργησε ως Εθνικό Θέατρο το 1932, επί υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου και πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ο πρώτος σκηνοθέτης που προτάθηκε ήταν ο Γερμανός Μαξ Ράιχαρτ. Τον πρότειναν από κοινού η Κυβέλη και η Κοτοπούλη, μεταξύ των οποίων υπήρχε σκληρός ανταγωνισμός. Τα σχόλια της εποχής μιλούσαν για «ντρίπλα» των δύο κορυφαίων πρωταγωνιστριών, που γνώριζαν ότι ο Γερμανός δεν επρόκειτο να εγκαταλείψει το Βερολίνο! Από τότε γίνονταν αυτά και στον χώρο του πολιτισμού.

Επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου ήταν κάποτε και ο κινηματογράφος «Σταρ», ένας από τους πιο γνωστούς κινηματογράφους της Αθήνας, που, με την παρακμή των κινηματογραφικών αιθουσών, μετατράπηκε σε «πορνογραφικό σινεμά» μέχρι που έκλεισε.

Όσοι και όσες εξακολουθείτε να δίνετε τα ρέστα σας για έναν καλό, ξεροτηγανισμένο και γεμάτο ωραίο σορόπι, κανελλάτο λουκουμά... σε μέγεθος μικρού σφαιριδίου, τότε καλά διαβάζετε: Χανιώτικοι λουκουμάδες Κτιστάκη.

Ξεχάσαμε το πιο σημαντικό. Επί της Αγίου Κωνσταντίνου είναι τα γραφεία της δικής μας «Αυγής». Αυτό χωρίς κανένα άλλο σχόλιο.

Και τελευταίο, κάντε μια βόλτα από την Αγίου Κωνσταντίνου το βράδυ της Ανάστασης.

Αγίου Κωνσταντίνου

Του Αγγελου Μανταδάκη*
Ημέρες που είναι, υποκύπτω πάντα στον πειρασμό να βολτάρω στην παλιά μου ενορία, τον Άγιο Κωνσταντίνο Ομονοίας. Εκεί, στη μικρή πλατεία μπροστά στην εκκλησία, κάναμε σχεδόν κάθε χρόνο την Ανάσταση. Συναντιόμαστε με άλλες οικογένειες της γειτονιάς, κάναμε την πρώτη ανταλλαγή Αγίου Φωτός και δίναμε τις πρώτες ευχές. «Χριστός Ανέστη». «Αληθώς ο Κύριος». Ύστερα από λίγο ο κόσμος μπροστά στην εκκλησία, αφού είχε βομβαρδιστεί η περιοχή από βεγγαλικά, άρχιζε να κινείται προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Στα περισσότερα σπίτια περίμενε η νόστιμη αθηναϊκή μαγειρίτσα.
Σιγά - σιγά, με το πέρασμα των χρόνων, οι συναντήσεις μας στην πλατεία του Αγίων Κωνσταντίνου με τις άλλες οικογένειες της γειτονιάς γίνονταν όλο και πιο αραιές. Πλέον κάναμε Ανάσταση με τους πολυάριθμους αλλοδαπούς και πρόσφυγες που έρχονταν στην Ελλάδα και κατέφευγαν, όπως είναι φυσικό, στις πιο υποβαθμισμένες συνοικίες.

Τα τείχη των Αθηνών

Τα τείχη των Αθηνών

Η αρχαιότερη γνωστή οχύρωση της Αθήνας ανάγεται στους ώριμους προϊστορικούς χρόνους. Πρόκειται για το «Κυκλώπειον τείχος» και το «Πελαργικόν», που περιέβαλλαν τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως κατά την Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ Εποχή (τέλη 2ης χιλιετίας π.Χ.). Η ανέγερσή τους συνδέεται με τον λεγόμενο «συνοικισμό», την συνένωση δηλαδή προηγουμένως ανεξάρτητων περιοχών της Αττικής υπό την εξουσία ενός άρχοντος, πιθανώς του Θησέως.
Κομβικό σημείο για την περαιτέρω ανάπτυξη και διεύρυνση των τειχών της πόλης στάθηκε η ολοκλήρωση της ενοποίησης των αθηναϊκών δήμων και η παγίωση της αθηναϊκής δύναμης στο ελληνικό πολιτικό-οικονομικό γίγνεσθαι έως τις αρχές του 6ου αι. π.Χ., που οδήγησαν στον πολλαπλασιασμό του μεγέθους της και ακολούθως στην επέκταση των ορίων της μέσω της εφαρμογής νέων οικοδομικών προγραμμάτων κατ’ αρχάς από τον Σόλωνα και εν συνεχεία από τον Πεισίστρατο και τους διαδόχους του (Πεισιστρατίδες). Σύμφωνα με την μαρτυρία του Θουκυδίδου, η νέα, μεγαλύτερη πόλη των Αθηνών περιτριγυρίσθηκε από τείχος. Ωστόσο, κανένα ίχνος της αρχαϊκής περιμετρικής οχύρωσης δεν έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα και είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να προσδιορίσουμε την ακριβή θέση του και την διαδρομή που ακολουθούσε. Παρ’ όλ’ αυτά, η ύπαρξή του θεωρείται σχεδόν βέβαιη. Η απουσία υλικών καταλοίπων δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, αφού γνωρίζουμε ότι το εν λόγω τείχος καταστράφηκε από τους Πέρσες, ενώ τα ελάχιστα διασωθέντα τμήματά του κατεδαφίσθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση ενός ευρύτερου περιβόλου μετά την αποχώρηση των Περσών. Άλλωστε, θα ήταν παράλογο να υποθέσει κανείς ότι οι Αθηναίοι, ενώ φρόντισαν για την τείχιση της Ελευσίνος και άλλων περιοχών κατά τον 6ο αι. π.Χ., θα άφηναν ατείχιστη την πρωτεύουσα του κράτους τους.