Μουσείο Μπενάκη

ΜΠΕΝΑΚΗ-ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Η αναγέννηση ενός εργοστασίου

Κλείνει φέτος 10 χρόνια παρουσίας και κατατάσσεται ανάμεσα στα σημαντικότερα κτίρια της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Στην πραγματικότητα είναι ένα ξεχασμένο βιομηχανικό κτίριο που «ψήλωσε» και απέκτησε νέους χώρους. Με το ιδιαίτερο στιλ του, βοηθά στην ανάδειξη μιας περιοχής που δύο φορές στο παρελθόν είχε χάσει το «στοίχημα».

     

Της Χαράς Τζαναβάρα

Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

Το κόκκινο συγκρότημα λίγο μετά τις εγκαταστάσεις της Τεχνόπολης κλέβει τις εντυπώσεις των διερχόμενων. Δεν είναι μόνον τα αφαιρετικά μεταλλικά γλυπτά που στολίζουν τη βασική του πρόσοψη προς την οδό Πειραιώς. Είναι κυρίως ο συμπαγής τοίχος, με τα ελάχιστα «στολίδια» και τη δική του «προσωπικότητα», που κάνει το μάτι να ευφραίνεται. Εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2004 και συγκαταλέγεται στα λίγα θετικά της αυτοκτονικής για την οικονομία της χώρας ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων.

Προηγήθηκαν, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, μεγάλες προσπάθειες από την τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ, που είχε δει πολύ «ζεστά» την ανάδειξη της οδού Πειραιώς σε βασικό σύνδεσμο ανάμεσα στην Αθήνα και το πρώτο λιμάνι της χώρας, με ένα φιλόδοξο σχέδιο που περιελάμβανε το ζωντάνεμα των εγκαταλειμμένων βιομηχανικών κουφαριών για τη φιλοξενία δράσεων πολιτισμού, αλλά και την επαναφορά της κατοικίας πίσω από τη βιτρίνα της κεντρικής λεωφόρου.

Επένδυσαν στο… χάος

Το Γκαζοχώρι είχε δει δύο φορές στο παρελθόν τις «μετοχές» του να μηδενίζονται. Τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια του 1834 των Κλεάνθη-Σάουμπερτ για την πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους χωροθετούσαν το διοικητικό κέντρο στη βορειοδυτική πλευρά της Ακρόπολης και τοποθετούσαν τα ανάκτορα στη σημερινή πλατεία Ομονοίας. Η οδός Πειραιώς ήταν ο βασικός άξονας και πριν επισημοποιηθούν οι σχεδιασμοί, «μιλημένοι» Ελληνες της διασποράς είχαν σπεύσει να επενδύσουν σε μεγάλα ακίνητα. Ανάμεσά τους οι πρίγκιπες Καρατζάς και Κατακουζηνός κι οι αξιωματούχοι της Μολδοβλαχίας, Γ. και Κ. Βλαχούτσης. Εμειναν όμως με τη… χαρά, αφού οι βασικότερες επιλογές περιορίστηκαν στα χαρτιά και το «κεραμίδι» των νέων βασιλέων μετακόμισε για λίγο δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, πριν καταλήξει στη σημερινή Βουλή με μια μικρή αναιδέστατη «στάση» στον Ιερό Βράχο!

Οι πολιτικές επιλογές προκάλεσαν μεγάλες ανατροπές στα σχέδια των μεγαλοϊδιοκτητών γης. Το πρώτο τμήμα της οδού Πειραιώς, από την Ομόνοια ώς τη διασταύρωση με την Ιερά Οδό, διατήρησε ώς τις αρχές του 20ού αιώνα τον χαρακτήρα της περιοχής μεσοαστικής κατοικίας. Από εκεί και κάτω όμως, κυριαρχούσε το… χάος.

Πολλά από τα μεγάλα ακίνητα υποδέχθηκαν τις πρώτες βιομηχανικές μονάδες. Η αρχή έγινε το 1854 με το εργοστάσιο μεταξουργίας και οκτώ χρόνια μετά λειτούργησαν οι εγκαταστάσεις αεριόφωτος. Πολύ γρήγορα ακολούθησαν άλλες μικρότερες μονάδες, που αξιοποιούσαν τις νέες πηγές ενέργειας αλλά και την εύκολη πρόσβαση στο θαλάσσιο και το σιδηροδρομικό δίκτυο.

Στα τέλη του 19ου αιώνα το Γκαζοχώρι ήταν μια υποβαθμισμένη εργατική γειτονιά, με παραπήγματα και άθλιες υποδομές, σε αντιδιαστολή με το γειτονικό Μεταξουργείο που, παρά την υποβάθμιση, είχε καταφέρει να διαφοροποιηθεί και να κατακυρωθεί ως στέκι καλλιτεχνών. Ο Κ. Μπίρης, στο έργο του «Αι Αθήναι από του 19ου στον 20όν αιώνα», καταγράφει υψηλό αριθμό ανέργων που ζητιάνευαν για ένα «μονόλεπτο», καθώς και για ανήλικα παιδιά, τα «δουλάκια», που δούλευαν για ένα κομμάτι ψωμί σε κατοικίες πλουσίων. «Εργατικόν δίκαιον και θεσμός κοινωνικών ασφαλίσεων ήσαν ακόμη άγνωστοι έννοιαι», σημειώνει και προσθέτει ότι μόνον με την εκλογή του Σπύρου Μερκούρη στον δήμο της Αθήνας το 1899 άρχισε να μπαίνει κάποια τάξη. Το 1900 το πολεοδομικό σχέδιο της πρωτεύουσας κάλυπτε περίπου 14.100 στρέμματα και μέσα σε μια πενταετία ανέβηκε στα 19.430 στρ. Τότε έγιναν και οι πρώτες ασφαλτοστρώσεις δρόμων, με πρώτη την οδό Πειραιώς, η οποία σε ένα τμήμα της ήταν λιθόστρωτη από το 1842. Το στρώσιμο των δρόμων έγινε με άσφαλτο πάχους 7 εκατοστών και ήταν ο λόγος που διατηρήθηκε για πάνω από μισό αιώνα. Καμιά σχέση με τα σημερινά πασαλείμματα που ακυρώνονται με την πρώτη βροχή…

Η ανακατάληψη

Σιγά σιγά η Αθήνα αποκτούσε αστική τάξη και αυτό βοηθούσε στην ανάπτυξη σε όλους τους τομείς. Η δημιουργία των πρώτων κηπουπόλεων ήταν η χαριστική βολή για τις δυτικές περιοχές, που μπήκαν στον δρόμο της υποβάθμισης και δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτές εκδηλώθηκε σε μεγάλη κλίμακα η παράνομη δόμηση.

Η «ανακατάληψη» των δυτικών συνοικιών της πρωτεύουσας ήταν άλλο ένα προσωπικό στοίχημα για τον πανίσχυρο υπουργό Κώστα Λαλιώτη, που έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην οδό Πειραιώς.

Είχε προηγηθεί η πρόταση για το συγκεκριμένο κτίριο προς τους αρμόδιους στο Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, που όμως την είχαν απορρίψει χωρίς δεύτερη σκέψη. Ευτυχώς είχαν αίσιο τέλος οι συνομιλίες με τη Σχολή Καλών Τεχνών και το Μουσείο Μπενάκη, που ώς τότε ασφυκτιούσε στο κεντρικό κτίριο της Β. Σοφίας, παρά τις διαδοχικές επεκτάσεις του. Από την αρχή επιλέχθηκε να γίνει το «σπίτι» της νεότερης αρχιτεκτονικής, σε συνδυασμό με τις άλλες εικαστικές τέχνες.

Η αναγέννηση του παλιού εργοστασίου είχε ανατεθεί στους Μαρία Κοκκίνου και Ανδρέα Κούρκουλα, ένα αρχιτεκτονικό ζεύγος και στη ζωή, που με τους συνεργάτες τους είχαν αναλάβει με ενθουσιασμό το προκλητικό εγχείρημα.

Η φιλοσοφία που επέλεξαν μαζί με ομάδα άξιων συνεργατών τους περιελάμβανε τριώροφο κτίριο εσωστρεφές, που οργανώνεται γύρω από το εντυπωσιακό αίθριο των 850 τετραγωνικών, στοιχείο που «δανείστηκαν» από την αρχαιότητα αλλά και τη λαϊκή αρχιτεκτονική των αθηναϊκών σπιτιών του 19ου αιώνα.

Στο προϋπάρχον εργοστάσιο πρόσθεσαν άλλο έναν όροφο και δημιούργησαν ένα συγκρότημα 8.200 τετραγωνικών. Από αυτά, τα 3.000 τετραγωνικά διατίθενται για τις ανάγκες των πολλαπλών εκθέσεων, ενώ υπάρχει αμφιθέατρο που μπορεί να φιλοξενήσει 300 άτομα.

Δουργούτι ή Νέος Κόσμος..

Ταξίδι στο άγονο νησί της Αθήνας Η περιοχή ήταν γνωστή ως Δουργούτι, αλλά σήμερα είναι γνωστή ως Νέος Κόσμος. Γεννήθηκε όντως από έναν νέο κόσμο, τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, που ξεριζωμένοι έστησαν εδώ τις παράγκες τους. Η ανοικοδόμηση που άρχισε λίγο πριν από το 1940 ολοκληρώθηκε 25 χρόνια μετά την απελευθέρωση. Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη Φωτογραφίες: Δημήτρης Ζαχράκης «Αν κοιτάξει κανείς την Αθήνα από ψηλά θα δει μια αξιοζήλευτα συνεκτική πόλη. Θα ζηλέψει αυτή την πόλη, αφού εύλογα θα θεωρήσει ότι για να ζουν οι άνθρωποι τόσο κοντά ο ένας στον άλλον, θα πρέπει να είναι πολύ αγαπημένοι».

Αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο η ομάδα παραστατικών τεχνών «Οχι Παίζουμε/UrbanDigProject» είδε το Δουργούτι Νέου Κόσμου. Και βάλθηκε να το ανακαλύψει, ανιχνεύοντας το σήμερα και το χτες –ίσως και το αύριο– της γειτονιάς στην οποία γυρίστηκε η «Μαγική Πόλη» του Ν. Κούνδουρου. Μιας γειτονιάς που φιλοξένησε τους πρώτους πρόσφυγες και που εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να φιλοξενεί κατατρεγμένους μετανάστες από κάθε σχεδόν γωνιά της Γης.

«Το Δουργούτι μοιάζει με νησί άγονης γραμμής κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Εχει τη δική του ιστορία, τη δική του κοινωνία και πολεοδομία. Εχει ρυθμό, χρώμα, ησυχία σε σχέση με τη γύρω πολύβουη «ακτογραμμή», με το τραμ, τη λεωφόρο Λαγουμιτζή και την όλο και πιο κοσμοπολίτικη λεωφόρο Συγγρού» θα πει ο Γιώργος Σαχίνης της ομάδας «Οχι Παίζουμε».

Γνωρίζοντας βήμα βήμα αυτή γειτονιά, η ομάδα δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην έλξη που γεννά και ασκεί η αλλοτινή παραγκούπολη. Και πήρε την πρωτοβουλία να κινητοποιήσει φορείς και κατοίκους, δημιουργώντας μια αλυσίδα 12 δράσεων που προβλέπεται να έχουν ολοκληρωθεί σε διάστημα ενός χρόνου, μέχρι τον Ιούνιο του 2015.

«Το Dourgouti Island Hotel είναι ένας τόπος και τρόπος ανατροπής του απρόσωπου της πόλης. Μας εμπνέουν ο ευρύς δημόσιος χώρος και η έντονη παράδοση γειτονιάς της περιοχής. Από τον Αύγουστο του 2014 έως τον Ιούνιο του 2015, μέσα σε 12 δράσεις, μαζί με περισσότερες από 50 ομάδες και ανθρώπους, γνωρίζουμε και χαρτογραφούμε τον τόπο σαν ένα νησί στο οποίο όλοι θα θέλαμε να αποβιβαστούμε» σημειώνει ο Γιώργος Σαχίνης, αποκρυπτογραφώντας για λογαριασμό μας την κεντρική ιδέα και συλλογιστική τού project.

Η γνωριμία με το Δουργούτι ξεκινάει αυτό το Σαββατοκύριακο 27-28 Σεπτεμβρίου, από τις 5 το απόγευμα, με ένα πλούσιο σε περιεχόμενο –και… διαφορετικό από τα άλλα- φεστιβάλ, που θα στηθεί στις πλατείες Μπλόκου Δουργουτίου, Θυμάτων Καλαβρύτων και Γωνιάς του Παιδιού. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, οι κάτοικοι της περιοχής μα και οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να μάθουν για την ιστορία της μέσα από τις αφηγήσεις της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Δουργουτίου (ΟΠΙΔΟΥ) που έχει δημιουργηθεί υπό την καθοδήγηση της ιστορικού Τασούλας Βερβενιώτη – μια γνώση που μπορεί να αποτελέσει την αρχική μαγιά και παρακαταθήκη ώστε οι ανταλλαγές μνήμης να έχουν στο μέλλον και συνέχεια

Μια άλλη ενδιαφέρουσα δράση του Φεστιβάλ Δουργουτίου, που θα έχει αφετηρία την πλατεία Θυμάτων Καλαβρύτων, είναι η εξερεύνηση της γειτονιάς με βάση τις αισθήσεις. Η αρχιτέκτονας Βάλια Σπηλιοπούλου της ομάδας «Οχι Παίζουμε» σε συνεργασία με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, την εικαστικό Αναστασία Ρούσσου και τους La Follie Kilometre έχουν αντικαταστήσει τα τετριμμένα ερωτηματολόγια με έναν χάρτη, με βάση τον οποίο οι επισκέπτες θα κληθούν να εξερευνήσουν το «νησί» και να αποτυπώσουν τις εντυπώσεις που αποκόμισαν από αυτό, με βάση όσα διεγείρουν τις πέντε αισθήσεις τους, θετικά ή αρνητικά.

«Δεν μπορείς να μιλήσεις για το Δουργούτι αν δεν μιλήσεις για τους Αρμένιους» θα πει από την πλευρά της η Λορύ Μπαραζιάν, μέλος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Ελλάδος και μια από τους συντελεστές του φεστιβάλ. Και έχει δίκιο. Οι πρώτοι Αρμένιοι πρόσφυγες έφτασαν στο Δουργούτι το 1923. Οι πρώτες αρμενικές παράγκες που στέγασαν τους πρόσφυγες έγιναν εκεί. Στο Δουργούτι υπάρχει αρμενικό σχολείο και εκκλησίες. Καθολική και ορθόδοξη. Η ιστορία των Αρμενίων του Δουργουτίου παρουσιάζεται μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό που παραχωρήθηκε από το περιοδικό «Αρμενικά» και από το αρχείο της εφημερίδας «Αζάτ Ορ» (Ελεύθερη Μέρα), αλλά και από περιπάτους μέσα στη γειτονιά…

Αυτό το Σαββατοκύριακο πραγματικά όποιος περάσει από το Δουργούτι ίσως και να ζηλέψει αυτή την πόλη. Και να γνωρίσει –ή να ξαναθυμηθεί- πως ίσως υπάρχουν γειτονιές –δυο βήματα μακριά από τις πολυσύχναστες κεντρικές λεωφόρους– στις οποίες ακόμα και σήμερα ζουν αρμονικά και αγαπημένα άνθρωποι διαφορετικοί μεταξύ τους.

Μυκηναϊκός τάφος στη Φωκίδα

Μυκηναϊκός τάφος βρέθηκε στη Φωκίδα
Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΜΟΥ
Ενας θολωτός τάφος των μυκηναϊκών χρόνων, που κρίνεται από τους ειδικούς αρχαιολόγους ιδιαίτερα σημαντικό μνημείο, αποκαλύφθηκε πρόσφατα κοντά στην Αμφισσα, στο πλαίσιο της επίβλεψης των εκσκαφών του έργου «Αρδευτικό έργο ελαιώνα Αμφισσας, Π.Ε. Φωκίδας». Ενα μοναδικό εύρημα, το πρώτο αυτού του είδους που αποκαλύπτεται στη Φωκίδα και ένα από τα ελάχιστα στη Στερεά Ελλάδα.
Η επιστημονική δημοσίευσή του αναμένεται να προσφέρει σημαντικά στοιχεία τόσο για την εγκατάσταση στην περιοχή της Αμφισσας κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, αλλά και για την ιστορική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής και μάλιστα του ιερού των Δελφών.
Συγκεκριμένα, διαθέτει μακρύ δρόμο με κτιστές τις πλευρές μήκους 9 μ., βαθύ προθάλαμο και κυκλικής κάτοψης ταφικό θάλαμο, ο οποίος έχει εσωτερική μέγιστη διάμετρο 5,90 μ. Η ανωδομή της θολωτής οροφής, η οποία είναι κτισμένη με αργούς λίθους, είχε καταρρεύσει, ωστόσο τα τοιχώματα του θαλάμου διατηρήθηκαν σε ύψος σχεδόν 3 μ. Ο τάφος δεν έχει συληθεί, τουλάχιστον σε μεγάλο μέρος του, και τα κτερίσματα που βρέθηκαν στο δάπεδο επιτρέπουν τη διαχρονική χρήση του από το 14ο έως και τα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ.
Αξια ιδιαίτερης μνείας είναι τα σαράντα τέσσερα αγγεία με γραπτή διακόσμηση, δύο χάλκινα αγγεία αποσπασματικά σωζόμενα, δαχτυλίδια χρυσά, από τα οποία ένα με έγγλυφη διακόσμηση στη σφενδόνη, και χάλκινα, κομβία και ψήφοι από ημιπολύτιμους λίθους, δύο χάλκινα εγχειρίδια, γυναικεία και ζωόμορφα ειδώλια, και μεγάλος αριθμός σφραγιδόλιθων με ζωικά, φυτικά και γραμμικά μοτίβα. Στο τέλος του δρόμου αποκαλύφθηκε αποθέτης με άφθονη την παρουσία κεραμικής που προέρχονται πιθανώς από αγγεία πόσεως, κρατήρες, υδρίες, αμφορείς.

Τα μυστήρια των Δελφών

Τα μυστήρια των Δελφών Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 22 Ιουνίου 2014
Ταξίδι στο κέντρο της Γης. Μια βόλτα στους μαγευτικούς Δελφούς, όπου το βουνό και η θάλασσα, ο μύθος και η ιστορία συναντώνται σ' έναν τόπο που δύσκολα αφήνει ασυγκίνητο τον επισκέπτη, ιδανικός προορισμός για κάθε εποχή του χρόνου!
ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ
gsakkoula@gmail.com
Εχει μια μυστηριώδη ενέργεια αυτός ο τόπος, που τη νιώθεις σαν ανέβεις στο μαντείο, ανάμεσα στις επιβλητικές Φαιδριάδες Πέτρες και την Κασταλία Πηγή, εκεί όπου πλενόταν η Πυθία αλλά και όσοι ζητούσαν χρησμό
Περπατώντας στα χνάρια της ιστορίας, ψάχνοντας το δικό μου χρησμό, βρέθηκα στο κέντρο του αρχαίου κόσμου, τους Δελφούς. Ενας τόπος στην καρδιά της Ρούμελης με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, καλά κρυμμένος ανάμεσα στην Γκιώνα, τον Παρνασσό, την Οίτη και τα Βαρδούσια, και αντικρίζει τον Κρισσαίο κόλπο. Εκεί όπου συναντήθηκαν οι δύο αετοί που άφησε κατά τη μυθολογία ο Δίας για να σηματοδοτήσουν τον Ομφαλό ή αλλιώς το κέντρο της Γης. Εχοντας ορμητήριο την Ιτέα, μια παραλιακή σύγχρονη πόλη με πολλά «στολίδια» σε ακτίνα περίπου μισής ώρας, όπως το Γαλαξίδι, αλλά και τα ορεινά χωριά του Παρνασσού και η κοσμοπολίτικη Αράχοβα, πήρα το δρόμο για τους Δελφούς. Περίπου ένα τέταρτο με το αυτοκίνητο σε μια ανηφορική διαδρομή, που καθώς στρέφεις το βλέμμα προς τα πίσω αντικρίζεις τον περίφημο ασημοπράσινο ελαιώνα της Αμφισσας να ξεδιπλώνεται ώς τη θάλασσα.
Εχει μια μυστηριώδη ενέργεια αυτός ο τόπος που τη νιώθεις σαν ανέβεις στο μαντείο, ανάμεσα στις επιβλητικές Φαιδριάδες Πέτρες και την Κασταλία Πηγή, εκεί όπου πλενόταν η Πυθία αλλά και όσοι ζητούσαν χρησμό.
Στον αρχαιολογικό χώρο, που έχει χαρακτηριστεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την Unesco, βρίσκεται και το αρχαίο θέατρο που στην αρχαιότητα φιλοξενούσε τους αγώνες φωνητικής και ενόργανης μουσικής, που διεξάγονταν στο πλαίσιο των Πυθίων και άλλων θρησκευτικών εορτών.
Το μουσείο φιλοξενεί σημαντικά γλυπτά όπως ο Ομφαλός, οι Κούροι του Αργους, η Σφίγγα των Ναξίων και ο Ηνίοχος, που βρέθηκε στο σπίτι μιας γιαγιάς που αρνιόταν κατά τους ντόπιους να εγκαταλείψει το σπίτι της όταν όλοι πια είχαν μετακινηθεί στο σύγχρονο οικισμό των Δελφών.
Εκεί θα βρείτε αρκετά καταλύματα, ταβέρνες που σερβίρουν νόστιμους κρεατομεζέδες, και καφέ σκαρφαλωμένα στο βράχο που μοιάζει με μπαλκόνι στον Κορινθιακό κόλπο.
Το καλοκαίρι μπορείτε να απολαύσετε ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων που φιλοξενεί το θέατρο Φρύνιχος και το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.
Οποια εποχή και αν βρεθείς όμως δεν μπορείς παρά να μαγευτείς από τη θέα του Δελφικού Τοπίου. Βουνό και θάλασσα παντρεύονται υπέροχα σε αυτόν εδώ τον τόπο, που προσφέρεται τόσο για χειμερινές όσο και για ανοιξιάτικες ή καλοκαιρινές αποδράσεις.
Ο Θησαυρός των Αθηναίων, ναός χτισμένος από τους Αθηναίους για να στεγάσει τα τρόπαια από σπουδαίες νίκες και αφιερώματα προς το ιερό του Απόλλωνα Παρασυρμένη από τις μυρωδιές της φύσης, καθώς τριγύρω όλα ήταν ανθισμένα στην πρεμιέρα της άνοιξης, κάπου στα μέσα Μαρτίου, κατηφόρισα με τα πόδια από το μαντείο προς το Χρισσό. Το μονοπάτι αυτό που ξεκινάει από το αρχαίο λιμάνι της Κίρρας, δίπλα στην Ιτέα, και φτάνει ώς τους Δελφούς, το ακολουθούσαν άλλοτε οι προσκυνητές. Σήμερα, με καλή σήμανση, είναι μια μοναδική διαδρομή, σχετικά εύκολη που δεν θα σας πάρει πάνω από μια ώρα, και ας κάνετε στάσεις για να μαζέψετε λουλούδια ή να απαθανατίσετε τη θέα που απλώνεται στα πόδια σας καθώς αφήνετε πίσω σας τους Δελφούς.
Το μέρος είναι ιδανικό για τους λάτρεις της πεζοπορίας. Πέρα από το αρχαίο μονοπάτι, που διάβηκα με την παρέα του Απόστολου Χατζηδήμου από το Δήμο Δελφών, μπορείτε να ακολουθήσετε το μονοπάτι από τους Δελφούς προς το Κορύκειον Αντρο διασχίζοντας τον Εθνικό Δρυμό του Παρνασσού ή εκείνο από τους Δελφούς προς το Παρατηρητήριο Κόχραν/Δεσφίνας. Και σαν φτάσετε στη Δεσφίνα μην παραλείψετε να πάρετε τα φημισμένα της παξιμάδια. Οι ντόπιοι τα σερβίρουν με παραδοσιακό τυρί και ντομάτα, αλλά και στην πιο γλυκιά τους εκδοχή, με σπιτικό πετιμέζι.
Η Σφίγγα των Ναξίων, το αρχαιότερο ιωνικό αρχιτεκτονικό στοιχείο στο Μουσείο Δελφών Μια εναλλακτική ενδιαφέρουσα περιπατητική διαδρομή από την Κίρρα είναι το διεθνές μονοπάτι Ε4 που φτάνει μέσω των Δελφών στην Επτάλοφο (Αγόριανη), και συμπίπτει με το αρχαίο μονοπάτι Κίρρας-Δελφών.
Ακόμα όμως και αν δεν είστε λάτρεις της πεζοπορίας αξίζει μια στάση στην Αγόριανη. Δροσιστείτε στο μικρό καταρράκτη που καταλήγει κοντά στην κεντρική πλατεία του χωριού και δοκιμάστε τοπική φορμαέλα. Το χωριό αυτό βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του Παρνασσού και αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική πρόταση διαμονής με αρκετούς παραδοσιακούς ξενώνες για όσους αγαπούν το βουνό, αλλά θέλουν να αποφύγουν την κοσμοσυρροή της Αράχοβας.
Σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκεται και η Πολύδροσος, γνωστή και ως Σουβάλα. Οι πηγές του ποταμού Κηφισού στην Αγία Ελεούσα θα προσθέσουν ακόμα μια νότα γαλήνης στην περιήγησή σας στην περιοχή, που αποτελεί άλλωστε τη βόρεια πύλη του χιονοδρομικού κέντρου του Παρνασσού. Στη Σουβάλα βρίσκεται επίσης ο σημαντικός βυζαντινός ναός της Παλαιοπαναγιάς χτισμένος στα ερείπια αρχαίου ναού.
Διασχίζοντας μια διαδρομή μικρότερη από μισή ώρα από τους Δελφούς μπορείτε να επισκεφθείτε την πόλη της Αμφισσας, πρωτεύουσας του Δήμου Δελφών. Αξίζει να δείτε το κάστρο της πόλης ή να κάνετε μια βόλτα προς τον παραδοσιακό οικισμό της Χάρμαινας, άλλοτε ακμάζουσα περιοχή βυρσοδεψείων. Τις Απόκριες ξεχωρίζει για την αναβίωση του στοιχειού της Χάρμαινας.
Πολύ κοντά στους Δελφούς όμως βρίσκεται και η Ιτέα. Σύγχρονη πόλη με αρκετά μαγαζιά στον παραλιακό δρόμο, προσφέρεται για βουτιές δροσιάς αν βρεθείτε στην περιοχή καλοκαίρι.
Η πλατεία της Αγόριανης Ο Δήμος Δελφών διαθέτει επίσης υπέροχα αναρριχητικά πεδία όπως το πεδίο «Πόρτες» στον Αγ. Γεώργιο της Αμφισσας που προσφέρουν στους φίλους του αθλήματος όμορφες στιγμές ενώ προσελκύει και αρκετούς λάτρεις του παραπέντε.
Τι θα φάτε
Στην περιοχή αυτή μιας και βρίσκεται στη Ρούμελη κυριαρχεί η κρεοφαγία. Βασιλιάς είναι το κοντοσούβλι αλλά και ποικιλία άλλων κρεατικών, όπως γαρδουμπάκια, σπληνάντερο και αρνί ψητό ή στη σούβλα. Ξεχωριστή τοπική συνταγή, κυρίως πασχαλινή, είναι το ψημάρνι, δηλαδή ψητό αρνί με χόρτα.
Αν κινηθείτε παραθαλάσσια προς Ιτέα ή Γαλαξίδι θα βρείτε φρέσκο ψάρι και οστρακοειδή στις αρκετές ταβέρνες που βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα.
Δοκιμάστε φέτα Παρνασσού και μυζήθρα με σαλάτα ή σε κάποια άλλη εκδοχή με το φημισμένο παξιμάδι της Δεσφίνας και φυσικά ελιές Αμφίσσης.
Τι θα αγοράσετε
* Ελιές Αμφίσσης, οι κλασικές μεγάλες στρογγυλές ελιές της περιοχής με τον μεγαλύτερο συνεχόμενο ελαιώνα στην Ελλάδα.
* Φορμαέλα που φτιάχνεται στην περιοχή. Οι ντόπιοι την προτείνουν σαγανάκι με λεμόνι και συστήνουν να κόβουμε το τυρί από την προηγούμενη μέρα σε ροδέλες για καλύτερο αποτέλεσμα.
* Φέτα Παρνασσού.
* Πάστα ελιάς και γλυκό ελιά.
* Κρασί από τους αμπελώνες του οινοπαραγωγού Αργυρίου που αναβιώνει την τοπική ποικιλία μαύρο Αράχοβας.
Καταλύματα και δραστηριότητες
Πού θα μείνετε
Στους Δελφούς θα βρείτε αρκετά καταλύματα είτε σε ξενοδοχεία είτε σε ενοικιαζόμενα δωμάτια με θέα προς τη θάλασσα και κάποια ανακαινισμένα και αρκετά προσεγμένα. Ενδεικτικά κάποιες προτάσεις για διαμονή στους Δελφούς:
* Fedriades Delphi Hotel: Βρίσκεται σε κεντρική τοποθεσία στην πόλη των Δελφών, σε κοντινή απόσταση από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Εχει θέα στον Κορινθιακό κόλπο και στην κοιλάδα του Πλείστου (περίπου 150 ευρώ το δίκλινο), τηλ. 22650 82370, www.fedriades.com
* Ξενοδοχείο Ερμής: Δωμάτια με θέα στη θάλασσα γύρω στα 50 ευρώ τη βραδιά, τηλ. 22650 82318-82163, www.hermeshotel.com.gr/
* Parnassos Delphi Hotel: Σε κεντρική τοποθεσία με τιμή δίκλινου περίπου 80 ευρώ, τηλ. 22650 82321, www.parnassos.org/
* Hotel Leto: Στο κέντρο των Δελφών με μοντέρνα δωμάτια και τιμή δίκλινου περίπου 60 ευρώ, τηλ. 22650 82302, www.leto-delphi.gr/
* Amalia: Στην έξοδο της πόλης των Δελφών, με πανοραμική θέα σε όλη την κοιλάδα μέχρι τη θάλασσα, την Ιτέα και το Γαλαξίδι και εξωτερική πισίνα. Τιμή δίκλινου περίπου 80 ευρώ, www.amaliahoteldelphi.gr/gr, τηλ. 22650 82101
* Αργυρίου (τηλ. 22340 51667, www.argyriouwinery.eu). Ξενώνας του ομώνυμου οινοποιείου στην Πολύδροσο, με λίγα προσεγμένα και όμορφα δωμάτια. 50-70 ευρώ.
* Nafsika Palace (τηλ. 22650 33300, www.nafsikapalace.gr). Τετράστερο ξενοδοχείο κοντά στην παραλία Ιτέας, με περίπου 70 ευρώ το δίκλινο.
Χρήσιμα
* Πληροφορίες για το Δήμο Δελφών και τις εκδηλώσεις, τηλ. 22650 82312, www.delphi.gr, www.eccd.gr.
* Πληροφορίες για πεζοπορίες μπορείτε να πάρετε από τον ορειβατικό σύλλογο Αμφισσας, τηλ. 22650 28577-29201
* Για τη συνοικία της Χάρμαινας στην Αμφισσα: http://www.harmaina.gr
* Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού, τηλ. 22340 22315, http://www.parnassos-ski.gr
* Για αναρρίχηση επισκεφθείτε το htt://climbdelphi.blogspot.gr και για παραπέντε το http://afostel.blogspot.gr

Παρθενώνας

Στεγάζεται ο Παρθενώνας

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Σε δυόμισι με τρία χρόνια θα δούμε και τον Παρθενώνα με στέγη. Μη φανταστείτε βέβαια το μνημείο πλήρως στεγασμένο όπως απεικονίζεται στις διάφορες αναπαραστάσεις του.

Προγραμματίζεται όμως η μερική αποκατάσταση της στέγης σε όλο το δυτικό πτερό του ναού και η αποκατάσταση του δυτικού τοίχου του σηκού του Παρθενώνα, όπως και η αντικατάσταση του τσιμεντένιου υπέρθυρου της γιγάντιας αρχαίας θύρας στο εσωτερικό του μνημείου. Δηλαδή, θα τοποθετηθούν επτά δοκοί (4 αρχαίοι και 3 από νέο μάρμαρο) και όλα τα φατνώματά τους πάνω από τη δυτική κιονοστοιχία (είναι αυτή που βλέπουμε αφήνοντας πίσω μας τα Προπύλαια) και την εσωτερική κιονοστοιχία του οπισθόναου, έτσι ώστε να γίνει κατανοητή από τους επισκέπτες η εικόνα που είχε ο ναός της θεάς Αθηνάς στην κλασική εποχή.
Την επέμβαση αυτή είχε δρομολογήσει στη δεκαετία του '50 ο Αναστάσιος Ορλάνδος και είχε μάλιστα κατασκευάσει με τους άριστους τεχνίτες εκείνης της εποχής τρεις ελεύθερες δοκούς, τέσσερις μεταδόκιες πλάκες και 18 φατνώματα από νέο πεντελικό μάρμαρο. Ηθελε με αυτό τον τρόπο να προστατεύσει τα γλυπτά της δυτικής ζωφόρου που ήταν ακόμη επάνω στο μνημείο (τώρα εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης). Είχε από τότε γίνει αισθητή η διάβρωση των γλυπτών από την όξινη βροχή και τη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ο Ορλάνδος όμως δεν προχώρησε φοβούμενος τη στατική επάρκεια του μνημείου, καθώς οι δοκοί θα ακουμπούσαν στους κίονες του οπισθόναου που είχαν υποστεί βλάβες από τη μεγάλη πυρκαγιά του Παρθενώνα και δεν μπορούσε κανείς να ελέγξει τη συμπεριφορά τους σε έναν ενδεχόμενο σεισμό. Τα τελευταία χρόνια οι κίονες αυτοί ενισχύθηκαν με ενέματα και είναι σε θέση να σηκώσουν τέτοια φορτία, σύμφωνα με τους μελετητές του μνημείου που εισηγήθηκαν τη νέα πρόταση η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα προχτές από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Η στέγαση ή μη του Παρθενώνα ετέθη ως ερώτημα το 2013 στο διεθνές συνέδριο της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ) και οι σύνεδροι ψήφισαν με μεγάλη πλειοψηφία «υπέρ της πλήρους κάλυψης του δυτικού πτερού» όπως τόνισε ο πρόεδρος της ΕΣΜΑ Χαράλαμπος Μπούρας στο ΚΑΣ. Κι επειδή κάποια από τα μέλη του Συμβουλίου εξέφρασαν προβληματισμό για τη σκίαση των αντιγράφων γλυπτών της ζωφόρου μετά τη δημιουργία της οροφής, ο κ. Μπούρας ανέφερε πως «αν γίνει η οροφή τότε θα αντιληφθούμε κάτι που δεν γνωρίζει ίσως κανείς, ότι δηλαδή στην αρχαιότητα η ζωφόρος ήταν πάντα βαθύτατα σκιασμένη. Δηλαδή, αυτή η έννοια ενός λαμπρού γλυπτού στο φως ήταν αδιανόητη. Τώρα θα το ξανακερδίσουμε ως αίθηση». Την ίδια άποψη μας εξέφρασε και η πρώην διευθύντρια της ΥΣΜΑ Μαίρη Ιωαννίδου που έχει παρακολουθήσει την προετοιμασία αυτών των μελετών εδώ και χρόνια. Θεωρεί πως η αποκατάσταση του δυτικού πτερού θα βοηθήσει στην κατανόηση ενός τμήματος του μνημείου, θα βελτιώσει τη σεισμική συμπεριφορά του σε εκείνο το σημείο και συγχρόνως θα προστατεύσει τα αντίγραφα της ζωφόρου.
Είναι έτοιμες οι φατνωματικές πλάκες που θα ανέβουν στον Παρθενώνα. Αριστερά, σχεδιαστική αναπαράσταση της στέγασης του δυτικού πτερού Η περιοχή αυτή στην αρχαιότητα καλυπτόταν από 7 δοκούς (όσες θα επανατοποθετηθούν) επί των οποίων εδράζονταν 18 φατνωματικές πλάκες με πλούσιο διάκοσμο, που αποτελούσαν την οροφή του πτερού. Τέσσερις από τις δοκούς σώθηκαν στη θέση τους έως το 1992, οπότε κατέβηκαν από το μνημείο για να μεταφερθεί η ζωφόρος στο μουσείο. Εκτοτε εκκρεμούσε η επανατοποθέτησή τους, κάτι που προϋπέθετε στατική ενίσχυση της περιοχής αυτής. Τη μελέτη ανέλαβαν ο αρχιτέκτων Κοσμάς Σκαρής, ο πολιτικός μηχανικός Ζαννής Κοντέας σε συνεργασία με την υπεύθυνη για τα έργα στον Παρθενώνα αρχιτέκτονα Ροζαλία Χριστοδουλοπούλου και την πολιτικό μηχανικό Αντιγόνη Βρούβα.
Στην ίδια συνεδρίαση αποφασίστηκε επίσης η αποκατάσταση του δυτικού τοίχου του σηκού του Παρθενώνα, όπως και η αντικατάσταση του τσιμεντένιου υπέρθυρου, σύμφωνα με τη μελέτη της αρχιτέκτονα Λένας Λαμπρινού και του πολιτικού μηχανικού Βασίλη Παπαβασιλείου.
Η διευθύντρια της ΥΣΜΑ Βασιλική Ελευθερίου ανέφερε στο συμβούλιο ότι «ο δυτικός τοίχος είναι ένα από τα καλύτερα διατηρούμενα μέρη του μεγάλου ναού αν και έχει υποστεί θερμικές θραύσεις τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική επιφάνειά του». Το κυριότερο πρόβλημα εντοπίζεται στο υπέρθυρο, γιατί έχει τοποθετηθεί τσιμεντένιο από τις αναστυλώσεις του Μπαλάνου (1926) και έχει διαβρωθεί. Η αποκατάστασή του, είπαν πως θα στηριχθεί στην αναλυτική περιγραφή και τεκμηρίωση του υπερθύρου (το οποίο αποτελείται από τέσσερις πλινθίδες) του Μαν. Κορρέ (1994). Ο κ. Κορρές έχει κάνει την αναπαράσταση του τρόπου στερέωσης και λειτουργίας της γιγάντιας αρχαίας θύρας, την ταύτιση και μελέτη των μαρμάρινων σπολίων με τα οποία είχε γίνει κατά την υστερορωμαϊκή περίοδο η επισκευή της μετά τη μεγάλη πυρκαγιά και τη μελέτη αποκατάστασης του υπέρθυρου. Η επέμβαση όμως λόγω άλλων προτεραιοτήτων δεν έγινε τελικά και ανατέθηκε νέα μελέτη στους Λαμπρινού και Παπαβασιλείου ώστε να διερευνηθεί η δυνατότητα συνδέσεως και συμπληρώσεως των θραυσμάτων των τριών αρχαίων πλινθίδων και μιας 4ης από νέο μάρμαρο. Το υλικό έχει ήδη εξασφαλιστεί και θα αρχίσει άμεσα η κατεργασία του.

Αμφίπολις

Οι δύο Κόρες, από τις οποίες μόνο η μία σώζει σχεδόν ακέραιο το πρόσωπό της, φέρουν πλούσιους βοστρύχους που καλύπτουν τους ώμους τους, ενώτια και χειριδωτό (με μανίκια) χιτώνα, ενώ υπάρχουν ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος. Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι τα δυο χέρια τους, το δεξί της μίας και το αριστερό της άλλης, τα οποία, αν και δεν σώζουν το μεγαλύτερο μέρος τους, έχουν φανερή κατεύθυνση: «Ήταν προτεταμμένα, ώστε με την κίνηση τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών» πληροφορεί το ΥΠΠΟΑ. Τα τμήματα παλάμης και τα μικρότερα θραύσματα από τα δάκτυλά τους που βρέθηκαν ανάμεσα στα αμμώδη χώματα, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να εντοπιστούν κι άλλα μέρη τους.

Τι γνωρίζουμε όμως για τον τύπο αυτό των γλυπτών, με διασημότερους εκπροσώπους τις έξι Κόρες που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου και οι οποίες σήμερα βρίσκονται οι πέντε «ξαναγεννημένες» με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας στο Μουσείο της Ακρόπολης και η έκτη, που αφαίρεσε βίαια ο Έλγιν το 1801, στο Βρετανικό Μουσείο; Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι Καρυάτιδες ταυτίζονται με τις νεαρές κοπέλες από τις Καρυές της Λακωνίας, που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι σε τελετουργίες προς τιμήν της Καρυάτιδος Αρτέμιδος. Οι γυναικείες μορφές τους χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία αρχιτεκτονική -κυρίως στον ιωνικό ρυθμό- αντί για κίονες, ενώ το «ανδρικό» τους αντίστοιχο είχε τη μορφή του Άτλαντα.



Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου αντικατοπτρίζουν τη γλυπτική του «πλούσιου ρυθμού» του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π. Χ., στο δε βιβλίο των Εκδόσεων Καπόν «Η Ακρόπολη μέσα από το Μουσείο της», ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης σημειώνει «ότι ο αρχιτεκτονικός ρόλος των κορών υπηρετείται από τη στάση τους (αξονικός σκελετός), τα βαριά τους ενδύματα (κατακόρυφες εξωτερικές πτυχές του πέπλου σαν ραβδώσεις κιόνων), την περίπλοκη και ογκώδη κόμμωσή τους (για την ενίσχυση του αδύναμου για στήριξη αυχένα), και ένα είδος καλαθιού στο κεφάλι που λειτουργεί ως κιονόκρανο». Ο ίδιος, δε, πληροφορεί ότι τα έξι αγάλματα αποτελούσαν έργα διαφορετικών γλυπτών που αντέγραψαν κάποιο πρότυπο, πιθανόν έργο μαθητών του Φειδία ή ακόμη και του Καλλίμαχου, ενώ δεν αποκλείει κάθε μία Κόρη να έφερε διαφορετικά χρώματα στην ενδυμασία της. Από τις πιο πειστικές ερμηνείες για τον συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι ότι πρόκειται για χοηφόρους, που απέδιδαν τιμές στον αρχαίο βασιλιά της πόλης Κέκροπα, ο τάφος του οποίου βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου.

Πρόδρομες μορφές των Καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι Κόρες που στόλιζαν τον Θησαυρό των Σιφνίων, ο οποίος χρονολογείται λίγο πριν το 525 π. Χ. και είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία στο ιερό των Δελφών. Αντί για κίονες, δύο Κόρες στήριζαν τον θριγκό του κτιρίου (τα αγάλματα εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών), ενώ η μία διατηρεί μεγάλο μέρος του κορμού και το κεφάλι με τον κάλαθο διακοσμημένο με ανάγλυφη διονυσιακή σκηνή μαινάδων και σιληνών. Τα ενδύματά τους πρέπει να ήταν κι αυτά χρωματισμένα (με κόκκινο, μπλε, πράσινο, ώχρα και χρυσαφί χρώμα) για περισσότερο εντυπωσιασμό.



Δύο άλλες Καρυάτιδες, του 1ου αι. π. Χ. αυτή τη φορά, στόλιζαν και στήριζαν τα μικρά προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας της Ελευσίνας. Τεράστιες σε μέγεθος, η μία αποτελεί κεντρικό έκθεμα του μουσείου της Ελευσίνας, ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Cabridge. Η «Κιστοφόρος Κόρη», όπως είναι γνωστή η Καρυάτιδα του ελληνικού μουσείου, φέρει στην κεφαλή της την κίστη, ένα κιβώτιο κυλινδρικού σχήματος που χρησίμευε για τη φύλαξη τροφών και το οποίο κρατούσαν στις μυστηριακές λατρείες, όπως αυτές των Ελευσινίων, οι κιστοφόροι. Η Καρυάτιδα που βρίσκεται στο μουσείο του Κέιμπριτζ, φέρει κι αυτή το ίδιο διακοσμητικό μοτίβο με την ξενιτεμένη αδελφή της, ενώ η ιστορία της έχει αρκετά κοινά με την Καρυάτιδα που άρπαξε ο Έλγιν: Έγινε περίπου την ίδια περίοδο με τη λεηλασία στην Ακρόπολη από τον περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ, διδάκτωρ του Kέιμπριτζ, ειδικό στην ορυκτολογία, ο οποίος πέτυχε τη μεταφορά από την Ελευσίνα της κολοσσιαίας μαρμάρινης Kαρυάτιδας-Kιστοφόρου στην Αγγλία. Μια ιστορία που «πρωταγωνιστεί» στο αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ της Ελένης Στούπου-Κατσαμούρη «Το παράξενο πεπρωμένο της αρπαγείσας κόρης», το οποίο κέρδισε το βραβείο μικρού μήκους στο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαιολογικών Ταινιών της Αμιένης το 2010.

Τέλος, οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης, οι ανάγλυφες παραστάσεις που κοσμούσαν κάποτε τις δυο πλευρές των πεσσών μιας κορινθιακής κιονοστοιχίας, έχει επικρατήσει να ονομάζονται ως οι «Καρυάτιδες» της πόλης. Νεότερες από τις προηγούμενες (είναι ρωμαϊκές, των τελών του 2ου αι. μ. Χ.), αλλά με παρόμοια ιστορία υφαρπαγής να τις συνοδεύουν, οι «Μαγεμένες» εκτίθενται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. Οι οκτώ ανάγλυφες μορφές έφεραν μυθολογικές μορφές που σχετίζονταν με τη λατρεία του Διονύσου, όπως του ίδιου του θεού, της Αριάδνης, του Γανυμήδη, της Αύρας και του Διόσκουρου. Αργότερα οι Χριστιανοί τις ονόμασαν «Είδωλα», ενώ οι Ισπανοεβραίοι της πόλης «Las Incantadas», δηλαδή οι Μαγεμένες. Βρίσκονταν κοντά στην Αρχαία Αγορά, δίπλα από τα Λουτρά Παράδεισος. Το 1864 αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμανουέλ Μίλερ. Η ιστορία τους έγινε ακόμα ένα αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Οι Μαγεμένες» (2010), μια παραγωγή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών.