ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ

Μία υπέροχη γειτονιά Η προνομιακή θέση -μια ανάσα από το κέντρο της Αθήνας, παρότι πάνω στη θάλασσα- είναι ένα μόνο από τα πλεονεκτήματα της ζωής στο Παλαιό Φάληρο. Με ανάσες πράσινου, μια καταπληκτική ακτογραμμή, υπερσύγχρονη μαρίνα και εξαιρετικές επιλογές στην εστίαση και τη διασκέδαση, είναι μία από τις ωραιότερες γειτονιές της πόλης.
Θυμήσου τα καλοκαίρια εκείνο τον καιρό, με την παρέα στο Φάληρο το παλιό, στον Μπάτη όλοι μαζευόμαστε για μπάνιο τα πρωινά, στην Αμφιτρίτη και στον Aδωνι το βράδυ σινεμά».
Reportage : Reportage 9/6/2011/
ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ Ελίνα Γιαννουλοπούλου
Οι διάσημοι στίχοι του Νίκου Καρβέλα δίνουν το στίγμα της περιοχής με τον πιο εύστοχο τρόπο. Αν μη τι άλλο, στη συνείδηση των περισσοτέρων το Παλαιό Φάληρο έχει ταυτιστεί με τις διακοπές, τη θάλασσα και το καλοκαίρι.

Από τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, το Παλαιό Φάληρο εξελίχθηκε σε τόπο παραθερισμού, για τους λίγους αρχικά, και για όλο και περισσότερους, σταδιακά. «Ανακαλύφθηκε» γύρω στο 1910, από κάποιους πλούσιους της εποχής, οι οποίοι γοητεύτηκαν από το φυσικό του κάλλος και το διάλεξαν για να χτίσουν τις παραθαλάσσιες επαύλεις τους.
Μεταπολεμικά προσέλκυσε ακόμα περισσότερες εξοχικές κατοικίες ευπόρων οικογενειών, ενώ σιγά σιγά άρχισαν να το προτιμούν και οι υπόλοιποι Αθηναίοι για τα μπάνια τους, αφού ήταν η κοντινότερη και με την ευκολότερη πρόσβαση από το κέντρο εξοχή.
Σήμερα το Παλαιό Φάληρο εξακολουθεί να αποτελεί λαοφιλή προορισμό για βόλτα κυρίως, αλλά και μια ιδιαίτερα προνομιούχο διεύθυνση κατοικίας. Ειδικά για τους πιο τυχερούς, που απολαμβάνουν απεριόριστη θέα στο απέραντο γαλάζιο από τα ρετιρέ τους στις χαρακτηριστικές πολυώροφες πολυκατοικίες της περιοχής.

«Με το που στρίβεις από Συγγρού και βλέπεις τη θάλασσα, ανοίγει η καρδιά σου», λέει η ηθοποιός και blogger (beMary.gr), Μαίρη Πετρούτσα: Το βασικό ατού του Παλαιού Φαλήρου είναι αδιαμφισβήτητα το παραλιακό του μέτωπο. Ειδικά όπως έχει διαμορφωθεί με τα έργα ανάπλασης των τελευταίων χρόνων. «Είναι από τα λίγα σημεία που ευεργετήθηκαν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις εγκαταστάσεις τους», τονίζει ο φωτογράφος Τάκης Σπυρόπουλος.
Οι κάτοικοι του "και όχι μόνο" το εκμεταλλεύονται δεόντως, προκειμένου να ψυχαγωγηθούν, με όποιο τρόπο επιλέξει ο καθένας. Στην παραλία του Φλοίσβου συχνάζουν οι χειμερινοί κολυμβητές, αλλά και οι πιο δυνατοί ρακετοπαίκτες της Αττικής. Στον Μπάτη οι παππούδες εξακολουθούν να στήνουν τουρνουά σκακιού τα απογεύματα. Το πάρκο των 80 στρεμμάτων και η Μαρίνα Φλοίσβου, που φιλοξενεί τα εντυπωσιακότερα κότερα της πόλης, είναι ό,τι πρέπει για άσκηση και βόλτες: «Μπορείς να ξεκινήσεις με τα πόδια ή με ποδήλατο από το Eden και να φτάσεις μέχρι τη Μαρίνα του Φλοίσβου ή το θωρηκτό Αβέρωφ. Είναι ό,τι καλύτερο για να αρχίσεις τη μέρα σου ή για να την κλείσεις. Εμείς μαζευόμαστε δύο-τρεις φίλοι στο τέλος της ημέρας και τρέχουμε εκεί. Είναι η ιδανική αποσυμπίεση», λέει η Μαίρη Πετρούτσα.

Αβέρωφ. Tο θρυλικό θωρηκτό.

Κέντρο απόκεντρο
Λόγω τοποθεσίας αλλά και εγκαταστάσεων, το Παλαιό Φάληρο είναι ιδιαίτερα φιλικό προς τις οικογένειες: «Oσο μπορούμε αξιοποιούμε την επαφή με τη θάλασσα: Κάνουμε βόλτες με τα παιδιά στη Μαρίνα Φλοίσβου ή πηγαίνουμε με τα ποδήλατα στο Πάρκο Φλοίσβου, που έχει και θερινό κινηματογράφο. Είναι επίσης πολύ σημαντικό για εμένα, που έχω δυο γιους, ότι έχουν πολλές ευκαιρίες και επιλογές για να είναι κοντά στον αθλητισμό. Ο δήμος διαθέτει σύγχρονο αθλητικό κέντρο και κολυμβητήριο, ενώ υπάρχουν και διάφορες ομάδες όπως η Δάφνη Παλαιού Φαλήρου, ο ΠΑΣ Παλαιού Φαλήρου, ο ΑΟΠΦ, αν θέλεις να ασχοληθείς με το ποδόσφαιρο», λέει ο Τάκης Σπυρόπουλος.

Eνα ακόμη θετικό είναι πως το Παλαιό Φάληρο είναι ιδιαίτερα βολικό, ποικιλοτρόπως: «Είναι ένα κομβικό σημείο της πόλης, που συνδέει τα βόρεια, τα νότια και το κέντρο. Είμαι δίπλα στο κέντρο και στη Γλυφάδα, ενώ μπορώ να βρίσκομαι στην Κηφισιά, μέσω της Εθνικής, μέσα σε 20 λεπτά», λέει η επιχειρηματίας Κέλλυ Κούβδου, των ομώνυμων επίπλων. «Είναι πολύ οργανωμένη περιοχή. Τα πάντα βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και μπορείς να κάνεις όλες σου τις δουλειές με το ποδήλατο ή τα πόδια. Είναι ένα πολύ καλό μέρος στην Αθήνα για να μένεις, έχοντας μια αίσθηση οργάνωσης, όπως στην Ευρώπη», συμπληρώνει ο Τάκης Σπυρόπουλος.
Μπορεί να είναι λόγω θέσης, έτσι κι αλλιώς προνομιούχο, ωστόσο πολλά από τα καλά του στοιχειά το Παλαιό Φάληρο τα οφείλει στις προσπάθειες των δημοτικών αρχών. Aλλωστε, είναι από τους ελάχιστους δήμους της πρωτεύουσας που δεν έχει εγκαταλειφτεί στην τύχη του και αυτό φαίνεται στην πράξη. «Χάρη στον δήμαρχό μας, Διονύση Χατζηδάκη, έχουν γίνει σημαντικά έργα που έχουν αναβαθμίσει την περιοχή.

Ηλιοθεραπεία. Το «σπορ» της εποχής.

tο εκπληκτικό πάρκο του Φλοίσβου ή το νέο Δημαρχείο, το οποίο διαθέτει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, σαν το Μέγαρο Μουσικής, είναι δύο παραδείγματα. Μάλιστα έχουν υλοποιηθεί με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χωρίς να επιβαρύνουν τους πολίτες. Πολύ σημαντική είναι και η πράσινη διαδρομή που έχει δημιουργηθεί με την ανάπλαση της Αγίου Αλεξάνδρου. Πλέον οι θέσεις στάθμευσης είναι εξαιρετικά περιορισμένες και έτσι αποφεύγεται το διπλοπαρκάρισμα, που ήταν σκέτο δράμα», λέει ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, ο οποίος κατοικεί στο Παλαιό Φάληρο με τη σύζυγο του, τη γνωστή υψίφωνο της Λυρικής Βάσω Παπαντωνίου.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως δεν μπορούν να γίνουν κι άλλες βελτιωτικές κινήσεις. «Κάτι που λείπει είναι μια πεζογέφυρα στο Τροκαντερό, γνωρίζω όμως πως έχει δρομολογηθεί», τονίζει ο Βασίλης Βασιλικός. «Εδώ έρχονται ποδηλάτες από όλη την Αθήνα. Κι όμως δεν υπάρχει ποδηλατοδρόμος. Θα έπρεπε να κατασκευαστεί ένας που να ξεκινάει από το Τάε Κβο Ντο και να φτάνει μέχρι το Eden. Eτσι όπως είναι τα πράγματα, μπλέκονται οι πεζοί με τους ποδηλάτες και είναι επικίνδυνο», υπογραμμίζει ο Τάκης Σπυρόπουλος. «Οσο για το Πάρκο του Φλοίσβου, είναι πολύ ωραίο, αλλά εκκρεμεί ο σχεδιασμός για την ενοποίηση των χώρων. Πολύ συρματόπλεγμα υπάρχει και θα έπρεπε να ανοιχθούν οι χώροι. Πάντως σε γενικές γραμμές καλά κρατιέται η περιοχή», συνεχίζει.

Αθλοπαιδιές. Οι πιο δυνατοί ρακετοπαίκτες συχνάζουν στο Παλαιό Φάληρο.

Τα στέκια του Φαλήρου
Mε την επικείμενη δημιουργία της Oπερας και της Εθνικής Βιβλιοθήκης στον χώρο του παλιού Ιππόδρομου, από το Ιδρυμα Νιάρχου, το Παλαιό Φάληρο αναμένεται να γνωρίσει ακόμα μεγαλύτερες δόξες, προσελκύοντας τους επισκέπτες των νέων ιδρυμάτων. Aλλωστε, εκτός από τη θάλασσα, πόλο έλξης αποτελούν και τα διάφορα στέκια του: Κοντά στην παραλία το «Sweet Home», το ζαχαροπλαστείο του Πράππα, το οποίο οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να τιμούν καθημερινά για καφεδάκι και κοινωνικοποίηση, συνεχίζει να γράφει ιστορία.

Κολυμβητήριο. Το Παλαιό Φάληρο ευνοεί τον αθλητισμό.

Στην οδό Ζησιμοπούλου, που από τη δεκαετία του 1960 συνιστά κατεξοχήν προορισμό των καλοφαγάδων, βρίσκεται ο «Μπάρμπα Λάζαρος» (Ζησιμοπούλου 24, τηλ. 210-9403003): Η ιστορία του ξεκινάει το 1971, όταν ένας Πόντιος μάστορας του πεϊνιρλί δέχεται να εγκαταλείψει τη Δροσιά για το Παλαιό Φάληρο. Μοναδική απαίτηση για να αποκαλύψει το μυστικό της ζύμης είναι να πάρει το εστιατόριο το όνομα του. Το αίτημα του ικανοποιείται και έτσι στον «Μπάρμπα Λάζαρο» συρρέουν όλοι οι πολιτικοί και οι καλλιτέχνες της εποχής -από τον Παναγούλη μέχρι τη Βουγιουκλάκη, τον Γκιωνάκη και τον Σταυρίδη- προκειμένου να δοκιμάσουν τη διάσημη σπεσιαλιτέ.
Σήμερα ο χώρος έχει ανακαινιστεί ριζικά ώστε να συμβαδίζει με το πνεύμα των καιρών μας. Αντίστοιχα και ο κατάλογος έχει ανανεωθεί με δημιουργικά πιάτα όπως το ψαρονέφρι με παστράμι και σάλτσα γραβιέρας, ενώ μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στη λίστα κρασιών η οποία περιλαμβάνει 600 ελληνικές ετικέτες, ανάμεσα τους και ορισμένες ιδιαιτέρα σπάνιες ποικιλίες. Ωστόσο, αυτό που παραμένει ίδιο και απαράλλακτο είναι το χαρακτηριστικό πεϊνιρλί, με μυστικό νοστιμιάς, το κατσικίσιο βούτυρο. Oπως και το γεγονός ότι το μαγαζί εξακολουθεί να προσελκύει προσωπικότητες, όπως ο Σεΐχης του Κατάρ.

Παραλία. Για βόλτα και ποδηλατάδα με φόντο τη θάλασσα.

Λίγο παρακάτω, η περίφημη «Μπουγιαμπές» (Ζησιμοπούλου 28, τηλ. 210- 9419082), συνεχίζει εδώ και 50 χρόνια να σερβίρει στην αστικής κομψότητας σάλα της τη σήμα κατατεθέν, ομώνυμη ψαρόσουπα. Είναι η πιο ελαφριά, αλά ελληνικά, εκδοχή της μασσαλιώτικης συνταγής, που συνιστά το ιδανικό πρώτο πιάτο, για συνέχεια με ολόφρεσκα ψάρια στα κάρβουνα και ιδιαιτέρους μεζέδες όπως τα συκωτάκια και αβγά ψαριών, που ανελλιπώς θα παραγγείλουν οι μυημένοι.
Eνα ακόμα ιστορικό μαγαζί του Παλαιού Φαλήρου είναι και το Al Pino (Λ. Ποσειδώνος 4, τηλ. 210-9840855), ίσως το παλιότερο ιταλικό της πόλης, που λειτουργεί από το 1973. Σήμερα στον ανακαινισμένο, καλαίσθητο χώρο του, κάθε Τετάρτη και Πέμπτη υπάρχει μενού επιλογών με 15€ ανά άτομο με επιλογή από τρεις σαλάτες, τέσσερα πιάτα φρέσκα ζυμαρικά, φιάλη κρασί και γλυκό. Ενδεικτικά και μόνο στο μενού υπάρχουν: Σαλάτα ρόκα με παρμεζάνα, ντοματίνια, κουκουνάρι και καραμελωμένο βαλσάμικο, γεμιστό tortelli με λευκά τυριά, λιαστή τομάτα, σάλτσα γιαουρτιού και προσούτο, ταλιατέλες σολομού και πανακότα.

Κατοικίες. Οι ψηλές πολυκατοικίες εξασφαλίζουν απίστευτη θέα στους ενοίκους τους.

Οι λάτρεις της ιταλικής κουζίνας έχουν, δικαίως, μεγάλη αγάπη και στο Maltagliati (Τερψιθέας 16 & Σολωμού, τηλ. 210-9816445). Tο βασικό του πλεονέκτημα είναι τα νόστιμα πιάτα, με βάση τη φρέσκια και σπιτική πάστα, που διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή: Λινγουίνι με βόνγκολε, με συναγρίδα ή με αβγοτάραχο, προτείνονται για το καλοκαίρι. Μεγάλο δέλεαρ είναι και το όλο φιλικό του κλίμα, που άλλωστε ευνοείται από τις οικονομικές τιμές των καλών ιταλικών του κρασιών.
Αντίστοιχα παρεΐστικο είναι και το Ρακάδικο (Ζησιμοπούλου 79, τηλ. 210-9419686): Eνα από τα πρώτα μεζεδοπωλεία που καθιέρωσε το στυλ της «νεοταβέρνας» και του συνδυασμού διασκέδασης μέτα φαγητού. Το καλοκαίρι βέβαια τα κυριακάτικα live που εξελίσσονται σε κανονικά γλέντια, σταματούν. Ομως, ο όμορφος κήπος του ενδείκνυται για πιο ήρεμες βραδιές με τη συνοδεία κρητικών μεζέδων. Χοχλίους μπουμπουριστούς και γαμοπίλαφο συνιστούν οι θαμώνες.

Μπάρμπα Λάζαρος. Το πιο διάσημο πεϊνιρλί των νοτίων προαστίων.

Φυσικά, από το πιο κοσμοπολιτικό κομμάτι του Παλαιού Φαλήρου, τη Μαρίνα Φλοίσβου, δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα σικ μαγαζιά. «Ο κόσμος έρχεται εδώ για βόλτα, αλλά και για να ψωνίσει, να πιει τον καφέ του ή να φάει κάτι. Κάποιοι μάλιστα προμηθεύονται και μπίρες από τα καφέ και αράζουν στο πεζούλι, χαζεύοντας τα σκάφη, όπως γίνεται και στο εξωτερικό», λέει η Κέλλυ Κούβδου. Οσοι πάντως επιλέγουν να κάτσουν κάπου, συχνά προτιμούν το Mare Marina, που έχει διπλή ταυτότητα. Στο μοντέρνο cafe-bar επικρατούν τα mainstream ακούσματα, ενώ δεν αποκλείεται το ξεφάντωμα, ειδικά όταν έχει event με guest dj's. Το εστιατόριο, από την άλλη, προσφέρεται για γευστικές επιλογές ελληνικών πιάτων, με θέα τη θάλασσα. Οι αναγνώστες του Reportage έχουν δώρο μία φιάλη κρασί, με την επίδειξη του τεύχους και για ένα μήνα μετά την κυκλοφορία του. Απαραίτητη η κράτηση, ενώ εξαιρούνται τα Σάββατα.
Το Παλαιό Φάληρο είναι σίγουρα μία από τις γοητευτικότερες περιοχές της Αθήνας. «Είναι μεγάλο προνόμιο να μένεις κοντά στη θάλασσα. Κυκλοφορούμε ανάμεσα σε θεούς και ημίθεους, χάρη στην έμπνευση που είχε κάποιος, προφανώς αρχαιολάτρης, πρώην δήμαρχος, να ονομάσει τις οδούς μας Αφροδίτης, Τερψιθέας, Aρεως, Μουσών... Αν και το Παλαιό Φάληρο δεν είναι πλέον εξοχή, έχει ακόμα εξαιρετικά σημεία», τονίζει ο Βασίλης Βασιλικός. Και ο Τάκης Σπυρόπουλος με τη σειρά του προσθέτει: «Μόλις επτά λεπτά από το κέντρο, είναι η πιο κοντινή ανάσα της πρωτεύουσας. Επομένως οι αρχές έχουν ευθύνη απέναντι σε όλους τους Αθηναίους -κι όχι μόνο στους δημότες τους. Το Παλαιό Φάληρο έχει τις δυνατότητες να είναι το στολίδι της Αθήνας. Προϋπόθεση είναι μόνο να υπάρξει ένα τσακ παραπάνω σε επίπεδο οραματισμού, από τους τοπικούς άρχοντες».

Παράδοση. Ο Γιάννης Βουλγαράκης συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση στον «Μπάρμπα Λάζαρο».

Ο Φλοίσβος
Το χαρακτηριστικό στρογγυλό κτίριο πάνω στην Ποσειδώνος είναι το σήμα κατατεθέν του Παλαιού Φαλήρου. Στο παρελθόν, ο «Φλοίσβος» αποτέλεσε κοσμικό «καφωδείο», το οποίο μάλιστα, σύμφωνα με κάποιες πηγές, έδωσε το τοπωνύμιο στην περιοχή. Από το 2005 πέρασε στην κατοχή του Δήμου, έπειτα από σχετική απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας. Eκτοτε αποτελεί το επίκεντρο της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της πόλης, καθώς συστηματικά φιλοξένει πληθώρα πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και επιμορφωτικών εκδηλώσεων, από συναυλίες και καμεράτες, μέχρι εκθέσεις Τέχνης και ομιλίες γνωστών επιστημόνων.

Κάτοικοι. Ο φωτογράφος Τάκης Σπυρόπουλος με την εικαστικό γυναίκα του, Λίνα Καρανικολάου και τα παιδιά τους, Οδυσσέα και Ερμή.

Στοιχεία
Το Παλαιό Φάληρο σε αριθμούς

• 4 χλμ. είναι το μήκος της παραλίας του Παλαιού Φαλήρου στον Σαρωνικό.
• 9 χλμ. απέχει από το κέντρο της Αθήνας, 13 από το λιμάνι του Πειραιά και 40 από το Διεθνές Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος.
• 85 στρέμματα πρασίνου έχει το Παλαιό Φάληρο συμπεριλαμβανομένων πάρκων, αλσυλλίων, παρτεριών, παιδικών χαρών και νησίδων.
• 3.800 τ.μ. είναι η έκταση της Μαρίνας Φλοίσβου.
• 950 τ.μ. είναι το εμβαδόν της επιφάνειας προβολής στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο και είναι τριπλάσια απ' ό,τι στο παλιό Ευγενίδειο Πλανητάριο.
• 13 στρέμματα είναι η έκταση του παιδότοπου στο Πάρκο Φλοίσβου. Είναι ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων και μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 1.400 παιδιά ηλικίας 2 έως 12 ετών.
• 1922 Πολλοί ομογενείς από την Πόλη εγκαταστάθηκαν στο Παλαιό Φάληρο. Νέο κύμα Κωνσταντινουπολιτών ήρθε το 1974. Μέχρι σήμερα αποτελούν μια ιδιαίτερα ζωντανή κοινότητα.

ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ

ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ

Ενα προάστιο-κόσμημα Reportage 17/5/2012

Στην Ελλάδα, στο όνομα της ανάπτυξης, οι περισσότερες περιοχές καταστρέφονται. Η Βουλιαγμένη βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της λογικής. Εκεί το πράσινο «ανθίζει», οι νόμοι τηρούνται, οι κάτοικοι ενδιαφέρονται και για όλα αυτά μπορεί και παραμένει παράδειγμα προόδου, χωρίς αυθαιρεσίες.

Αν η «Αθηναϊκή Ριβιέρα», η ακτογραμμή από το Καλαμάκι μέχρι το Σούνιο, είναι το κόσμημα της Αττικής, τότε η Βουλιαγμένη είναι το πολυτιμότερό του πετράδι. Λόγω ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, εδώ και αρκετές δεκαετίες συγκαταλέγεται στις ακριβότερες περιοχές της Ευρώπης. Τα θέλγητρά της όμως αναγνωρίζονται ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι μοναχοί Αρσένιος και Τιμόθεος ξεκινούν από τη Μονή Πετράκη με σκοπό να πάνε κάπου για κολύμπι. Ανακαλύπτουν τυχαία τη λίμνη της Βουλιαγμένης, ενθουσιάζονται και κατασκηνώνουν εκεί.

Λίμνη. Της Βουλιαγμένης με ιαματικά νερά, επιβλητικό τοπίο και ρετρό ατμόσφαιρα.

Επιστρέφοντας διηγούνται τα καθέκαστα στον Ηγούμενο, ο οποίος αποφασίζει να κατασκευαστούν στο σημείο οικίσκοι για καλόγερους που θέλουν να κάνουν τα μπάνια τους. Eτσι, η Βουλιαγμένη ξεκινά «καριέρα» θέρετρου. Σταδιακά τους ρασοφόρους αντικαθιστούν οι πλούσιοι Αθηναίοι, ενώ προπολεμικά ακόμα, Σαββατοκύριακα και γιορτές έρχεται κόσμος από παντού, φορτωμένος σε φορτηγά και λεωφορεία για να γλεντήσει στα παραθαλάσσια ταβερνάκια. Στα '60s δεν υπάρχει σταρ της εποχής που να μην παραθερίζει στη Βουλιαγμένη. Λίγο αργότερα αρχίζουν να χτίζονται οι πρώτες πολυκατοικίες. Oμως, στα μέσα του '80, ο δήμαρχος Γρηγόρης Κασιδόκωστας, μειώνει τον συντελεστή δόμησης: Την εποχή που η Αθήνα καταστρέφεται, η Βουλιαγμένη σώζεται. Σήμερα συνιστά κατεξοχήν παράδειγμα του πώς μια εκ φύσεως προνομιούχα περιοχή μπορεί να παραμείνει προνομιούχα, φτάνει να τη σεβαστούν οι Αρχές και οι δημότες της.
Πολιτισμένη ανάπτυξη
«Η Βουλιαγμένη είναι προφανώς από τα πιο όμορφα μέρη, όχι μόνο της Αττικής, αλλά, όπως έχω διαπιστώσει από τα ταξίδια μου, και του κόσμου ολόκληρου. Ειδικά αν συνυπολογίσεις ότι απέχει μόλις μισή ώρα από το κέντρο της πόλης», λέει ο πολίστας Χρήστος Αφρουδάκης. «Το μυστικό είναι ότι η ανάπτυξη δεν έγινε σε βάρος της περιοχής και της αισθητικής της», εξηγεί ο επιχειρηματίας Μίλτος Μουζάκης. «Αντίθετα κρατήθηκε η ποιότητα στη ρυμοτομία και το σχεδιασμό της πόλης», συμπληρώνει. «Μεγάλο ρόλο έπαιξε ο κ. Κασιδόκωστας, ο οποίος μέσα από τα ταξίδια του στο Σεν Τροπέ και στο Γκσταντ απέκτησε όραμα για τη Βουλιαγμένη», τονίζει ο επιχειρηματίας Χρύσανθος Πανάς. «Κατάλαβε πως για να τραβήξει καλό κόσμο θα πρέπει να διατηρήσει τη φυσική της ομορφιά.

Ευρήματα. Στην παραλία του Αστέρα διασώζεται ναός του Απόλλωνα από τον 6ο π.Χ. αιώνα.

Να κρατηθεί όσο το δυνατόν πιο κοντά στη μορφολογία και την παράδοσή της. Να μη γεμίσει μαγαζιά και ταμπέλες. Πως θα πρέπει η εμπορικότητα να είναι σε αναλογία με τις δυνατότητες της. Είδαμε τι έγινε σε άλλες περιοχές, όπως το Γκάζι, όταν αυτή η ισορροπία διαταράχθηκε. Εδώ ευτυχώς δεν βλέπεις 50 πινακίδες έξω από τα μαγαζιά, ούτε παίζουν στη διαπασών μουσική. Το Island, για παράδειγμα, το φτιάξαμε εκτός οικιστικής ζώνης, για να μην ενοχλούμε. Οι άνθρωποι γενικώς που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στη Βουλιαγμένη έχουν πολιτισμένη συνείδηση. Το ίδιο ισχύει και για τους κατοίκους, που σέβονται το πράσινο και την καθαριότητα, δεν ρυπαίνουν και δεν παρκάρουν όπου τους κατέβει», προσθέτει o κ. Πανάς.
Στη Βουλιαγμένη, οι πολίτες είναι το στοιχείο που κάνει τη διαφορά. «Με τον γιο μου Κωνσταντίνο, πηγαίνουμε στο απέναντι δασάκι και το καθαρίζουμε, γιατί θεωρούμε πως σπίτι μας δεν είναι τα κλειστά τετραγωνικά στα οποία διαμένουμε, αλλά ολόκληρος ο πλανήτης», εξηγεί η σχεδιάστρια κοσμημάτων Ελενα Σύρακα. «Εκτός από τη θάλασσα και το πράσινο, η Βουλιαγμένη ξεχωρίζει για την καθαριότητά της, για την όποια φροντίζουν εξίσου και οι κάτοικοι. Αυτό είναι πολύ σημαντικό», συμπληρώνει.

Κάτοικος. Ο επιχειρηματίας Μίλτος Μουζάκης.

Αλλωστε, οι Βουλιαγμενιώτες έχουν κάθε λόγο να θέλουν να ανταποδώσουν στην πόλη τους: Ως δημότες απολαμβάνουν διόλου αμελητέα προνόμια, όπως δωρεάν παρκινγκ ή μισό εισιτήριο στην παραλία του Αστέρα. Αντίστοιχα διαθέτουν δημοτική υπηρεσία πυρασφάλειας, εφάμιλλη του εξωτερικού. Πρότυπα επίσης είναι και τα σχολεία της, που αποτελούν υπόδειγμα αρχιτεκτονικής ενώ, αν και είναι δημόσια, δεν υπολείπονται των ιδιωτικών.
«Είναι αναζωογονητικό να μένεις εδώ. Απολαμβάνεις ποιότητα ζωής: Είναι ενδεικτικό ότι το βράδυ δεν πρέπει να κάνεις δέκα κύκλους για να παρκάρεις», τονίζει ο Μίλτος Μουζάκης. «Υπάρχουν φορές που αισθάνομαι τρομερή ένταση και ξεκλέβω πέντε, δέκα λεπτά για να καθίσω στην παραλία, ειδικά τον χειμώνα, που είναι πιο ήσυχα. Είναι κάτι μαγικό, αποφορτίζομαι αμέσως», υπογραμμίζει η Ελενα Σύρακα, ενώ ο πολίστας Κώστας Τσαλκάνης αναφέρει: «Νιώθουμε ότι ζούμε σε ένα ανεξάρτητο κρατίδιο, στο οποίο μπορείς να κάνεις τα πάντα. Να πας για μπάνιο, να αθληθείς, να πιεις καφέ, να φας, να βγεις για βράδυ. Στη Βουλιαγμένη ξεφεύγεις: Από πλευράς τοπίου νιώθεις πως είσαι στο L.A. Ταυτόχρονα όμως αισθάνεσαι πως ζεις σε ένα χωριό όπου όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους». «Η Βουλιαγμένη και η πλατεία της, σε όλους εμάς που την έχουμε ζήσει από μικροί, ειδικά τον χειμώνα, θυμίζει πλατεία χωριού. Είναι το σημείο αναφοράς στο όποιο όλοι μαζευόμαστε και το επίκεντρο της είναι το περίπτερο του Νίκου, του Παναγιώτη και του Σταύρου, από το οποίο όλοι περνάμε για ένα γεια», προσθέτει ο Χρήστος Αφρουδάκης.

Κάτοικος. Η σχεδιάστρια κοσμημάτων Ελενα Σύρακα.

«Εμείς οι παλιοί πηγαίνουμε στην Aqua Marina, τον Ζάχο, τον Λουιζίδη. To Aqua Marina είναι από τα πιο κλασικά μέρη, που διατηρεί την ίδια ποιότητα εδώ και χρόνια. Πρόσφατα μάλιστα ο Νίκος Βομβογιάννης έφτιαξε ένα γκρουπ για την Αqua με σκοπό να μας ξαναμαζέψει όλους εκεί. Ο Ζάχος, και αυτός είναι κλασικό σημείο με φοβερά σουβλάκια, ενώ ο Λουιζίδης μια παραδοσιακή ελληνική ταβέρνα με "μαμαδίσιο" φαγητό που μνημονεύουν μεγάλα αμερικάνικά έντυπα. Από τα καινούργια ξεχωρίζει το εστιατόριο Nobu και το boutique ξενοδοχείο Margi, που θυμίζει Πόρτο Φίνο», συμπληρώνει ο κ. Πανάς.
Πρωταθλητισμός και μέλλον

Φανερωμένη. Ανοικοδομήθηκε με δωρεά των Αθανάσιου και Μαρίνας Μαρτίνου σε μνήμη της κόρης τους, Αθηνάς.

Βουλιαγμένη όμως δεν σημαίνει μόνο καλοπέραση σε κέντρα υψηλής αισθητικής. «Η κουλτούρα μας είναι συνυφασμένη με τα θαλάσσια σπορ και τον ΝΟΒ», τονίζει ο Χρήστος Αφρουδάκης. «Μάλιστα, παρατηρείται ένα μοναδικό, παγκόσμιο φαινόμενο: Ενώ είναι από τις πιο μικρές περιοχές της Ελλάδας, ο Αθλητικός της Ομιλος έχει να επιδείξει τεράστιες επιτυχίες και μεγάλους αθλητές με σημαντικές διεθνείς διακρίσεις: Ο Νίκος Κακλαμανάκης, χρυσός Ολυμπιονίκης στην ιστιοπλοΐα, η ομάδα πόλο γυναικών που κατέκτησε το Ευρωπαϊκό ή η ομάδα ανδρών που πήρε το Κύπελλο Κυπελλούχων. Ομως, παρότι ο δήμος έχει ένα τέτοιο σωματείο δεν το βοηθά όσο θα μπορούσε», επισημαίνει ο ίδιος. Δεν είναι ωστόσο μόνο η θάλασσα που προσφέρει ευκαιρίες για άσκηση: «Ο στίβος της Βουλιαγμένης, που ενώνεται με το δημόσιο σχολείο, είναι ένα μέρος ονειρεμένο, μέσα στο πράσινο. Αξίζει και μόνο για περίπατο αν δεν θέλεις να τρέξεις. Με τον γιο μου το επισκεπτόμαστε κάθε Σάββατο. Επίσης, ο Λαιμός, που ξεκινάει από το δημαρχείο και φτάνει μέχρι τη μαρίνα, είναι φοβερό σημείο για περπάτημα. Το κάνω με φίλους ή με τον γιο μου. Είναι ωραία διαδρομή για συζήτηση», λέει η κ. Σύρακα.

Προπονητής. Ο Τέο Λοράντος προπονεί την ανδρική ομάδα πόλο του ΝΟΒ.

Παρά τις χάρες της, η Βουλιαγμένη διαθέτει περιθώρια βελτίωσης: Ενας ποδηλατοδρόμος και δρόμος για τζόκινγκ που θα ενώνει παραλιακά τους πρόσφατα συνενωθέντες δήμους Βάρης, Βούλας και Βουλιαγμένης, περισσότερες θέσεις στάθμευσης για τις περιόδους αιχμής και τόνωση των πολιτιστικών δράσεων, είναι κάποια από τα ζητούμενα. Η κατασκευή πάρκινγκ στο Καβούρι, η δημιουργία πάρκου στο Μεγάλο Καβούρι και τα διάφορα καλλιτεχνικά δρώμενα που προγραμματίζει ο δήμος, είναι ωστόσο κινήσεις που επιχειρούν να αντισταθμίσουν τις (μικρές) ελλείψεις.
«Η Βουλιαγμένη είναι η απόδειξη ότι μπορείς να κερδίσεις τηρώντας τους νόμους και κρατώντας χαμηλούς τόνους. Θα μπορούσε να είναι παράδειγμα για το πώς μπορεί να διασωθεί ένα μέρος και να αξιοποιηθεί. Αλλωστε, την οικονομία της Νότιας Γαλλίας την κρατάνε οι Κάννες και το Σεν Τροπέ», συνοψίζει ο κ. Πάνας. ¦

Μπαλάσκας. Το ντελικατέσεν της περιοχής.

Στοιχεία
Η Βουλιαγμένη σε αριθμούς

• 25 χιλιόμετρα νότια του κέντρου της Αθήνας βρίσκεται η Βουλιαγμένη και σύμφωνα με την απογραφή του 2001 έχει 6.442 κάτοικους.
• 1937 ιδρύεται ο ΝΟΒ: Εχει κατακτήσει 6 ευρωπαϊκά τρόπαια στην υδατοσφαίριση και έχει αναδείξει αθλητές με Ολυμπιακά μετάλλια και διακρίσεις στην ιστιοπλοΐα και στο πόλο.
• 1959 ξεκινά ο μύθος του Αστέρα, όταν μια αμμώδης παραλία με πεύκα στον Λαιμό της Βουλιαγμένης γίνεται πλαζ.
• 47 χρόνια το ξενοδοχείο Astir Palace Vouliagmeni αποτελεί συνώνυμο του υψηλού τουρισμού.
• 25.7.1983 έγινε το περίφημο πάρτι στην πλαζ του ΕΟΤ στη Βουλιαγμένη. 70.000 - 100.000 άτομα μαζεύτηκαν για να ακούσουν τους Κηλαηδόνη, Νταλάρα, Γερμανό, Μάνου, Ζορμπαλά και Μαντώ.
• €8 στοιχίζει το εισιτήριο στη λίμνη της Βουλιαγμένης, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης και προστατευόμενος υγροβιότοπος.

Ελίνα Γιαννουλοπούλου

Αθήνα, διαρκής Μπιενάλε Καταστροφής

Αθήνα, διαρκής Μπιενάλε Καταστροφής

Οι προτεραιότητες της δημοτικής αρχής δεν πρέπει να είναι η πόλη της Αθήνας. Η εικόνα της προκαλεί θλίψη. Μπήκε το καλοκαίρι, οι τουρίστες συνέρρεαν και συρρέουν ορδές στο ιστορικό κέντρο -τουρισμό τουλάχιστον φέτος είχαμε- αλλά η εικόνα της Αθήνας που αντικρίζουν ερχόμενοι θα πρέπει να λειτουργεί αποκαρδιωτικά.

Τα θραύσματα της φωτογραφίας δεν προέρχονται από αρχαιολογικό χώρο, όπως θα υπέθετε ο καθένας αντικρίζοντάς τα. Είναι το σπασμένο κράσπεδο της πιο τουριστικής οδού της πόλης, της οδού Αδριανού. Από την αρχή του Μαΐου έως σήμερα κανένας από το δήμο δεν επισκεύασε τη σπασμένη πλάκα στην οποία σκοντάφτουν και τραυματίζονται οι περιπατητές. Και να ήταν η μοναδική περίπτωση! Την ίδια εικόνα συναντάς και σε άλλους πεζόδρομους και πεζοδρόμια. Λακκούβες, σπασμένες πλάκες, τσιμέντα πεταμένα σε σημεία τυφλά. Γεμάτη κρυμμένες παγίδες είναι η πόλη μας. Και οι πολίτες της, μαζί και οι επισκέπτες της μένουν αφύλακτοι.
Επειδή σωτηρία δεν βλέπουμε στον ορίζοντα να δίνεται απ' τους αρμόδιους φορείς, προτείνω, αντί να γκρινιάζουμε και να βρίζουμε το δήμαρχο, να ακολουθήσουμε τα κελεύσματα του Μιχαήλ Μαρμαρινού, με αφορμή τον τραυματισμό μιας ηθοποιού του σε μια τρύπα στο πεζοδρόμιο ενώ κατευθυνόταν στην πρόβα, αλλά και την εικόνα της ξηλωμένης μαρμάρινης εισόδου στο Μετρό στη στάση Πανεπιστήμιο. Ζημιές που μήνες μετά δεν αποκαταστάθηκαν. «Μετά από 100 χρόνια θα καλούμε τους ξένους για να τους δείξουμε κι αυτά τα ερείπια. Γιατί ως χώρα έτσι συντηρούμαστε», λέει ο Μ. Μαρμαρινός. «Κι επειδή δεν επουλώνεται τίποτα, ζούμε σε μια ερειπιώδη κατάσταση, ας αρχίσουμε να τους δείχνουμε και τα σύγχρονα ερείπια. Ελάτε, είμαστε μνημείο καταστροφής! Είμαστε μοναδικοί. Σε λίγο θα είμαστε όπως στη Μέση Ανατολή που έχει διαρκώς πόλεμο. Αυτή η εικόνα είναι μια θλιβερή εικόνα πόλης. Ο μόνος τρόπος να πάψει, είναι να γίνει τέχνη. Ντοκουμέντα 2012 ή 2013. Η Ντοκουμέντα πρέπει να μεταφερθεί πια μόνιμα στην Ελλάδα και στην Αθήνα. Να είναι διά βίου Ντοκουμέντα, μια διαρκής Μπιενάλε Καταστροφής. Αυτό το θεωρώ πρόταση». Συνυπογράφουμε.

ΙΩΑΝΝΑ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

ΝΑΥΑΡΙΝΟ: Οι επιστολές των τριών ναυάρχων για τη ναυμαχία

ΝΑΥΑΡΙΝΟ: Οι επιστολές των τριών ναυάρχων για τη ναυμαχία

186 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ: «8 Οκτωβρίου 1827: Για πρώτη φορά οι τρεις ναύαρχοι -Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέιδεν- γράφουν για τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου»

ΤΟΥ ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ

Η θυσία του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826 είχε συγκινήσει ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή χριστιανική κοινή γνώμη. Οι κυβερνήσεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας πιέζονταν να πάρουν συγκεκριμένη θέση στο ελληνικό ζήτημα. Η Ελληνική Επανάσταση θα μπορούσε να είναι η αρχή του τέλους για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κάτι που δεν έβλεπαν αρνητικά η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία.

Στις 6 Ιουλίου 1827 (24 Ιουνίου με το νέο ημερολόγιο) οι τρεις Δυνάμεις υπέγραψαν στο Λονδίνο μια συνθήκη για τη δημιουργία ενός ελληνικού αυτόνομου κράτους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου όπου τα σύνορά του θα έφταναν μέχρι τη γραμμή του Αμβρακικού και Παγασητικού κόλπου.
Η απόρριψη του σουλτάνου
Αλλά ο σουλτάνος απέρριψε κατηγορηματικά την απόφαση των τριών Δυνάμεων, η Ελλάδα έπρεπε να μείνει για πάντα βιλαέτι του. Στο βάθος οι Ελληνες επαναστάτες, που και εκείνοι δεν επιθυμούσαν την αυτονομία αλλά την ανεξαρτησία της Ελλάδας, ένιωθαν ότι ο σουλτάνος με την άρνησή του έπαιζε το παιχνίδι τους.
Οι πρεσβευτές των τριών Δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη γνωστοποίησαν στην Υψηλή Πύλη των απόφαση των κυβερνήσεών τους για το ελληνικό ζήτημα.
Στο μνημόνιο που επέδωσαν στους Τούρκους αναφερόταν ότι οι τρεις Δυνάμεις μάταια αγωνίστηκαν επί έξι χρόνια (1821-1827) για να πείσουν την Πύλη να κάνει ειρήνη με τους Ελληνες, ότι «εξαιτίας των δυστυχημάτων της ανθρωπότητας και των ζημιών του εμπορίου όλων των εθνών το ελληνικό ζήτημα αφορούσε πλέον ολόκληρη την Ευρώπη» και ότι αν η Τουρκία «απέρριπτε» την πρότασή τους «και δεν διέτασσε τη διακοπή των εχθροπραξιών μέσα σε δεκαπέντε μέρες», είχαν πάρει την απόφαση να επιβάλουν εκείνες την ειρήνευση προς χάρη της ασφάλειας του εμπορίου και της ησυχίας στην Ευρώπη.
Αλλά η Πύλη απέρριψε κατηγορηματικά τη συνθήκη του Λονδίνου δηλώνοντας ότι «θα επιμένει ώς τη συντέλεια των αιώνων» ότι η Ελλάδα είναι τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Οι τρεις στόλοι
Αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο Εντουαρντ Κόδριγκτον και γαλλικός στόλος υπό τον υποναύαρχο Ερίκ Δεριγνί, στους οποίους ενώθηκε στη συνέχεια και μοίρα του ρωσικού στόλου υπό τον υποναύαρχο Λόνγκιν Χέιδεν (Ολλανδός στην υπηρεσία του τσάρου), διατάχτηκαν να επιβάλουν στην έσχατη ανάγκη «με τη βία» την απόφαση των τριών Δυνάμεων για κατάπαυση των εχθροπραξιών στην Ελλάδα. Από την Αλεξάνδρεια είχε αποπλεύσει ο ενωμένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος με κύριο στόχο να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση κυριεύοντας την Υδρα και άλλα επαναστατημένα νησιά.
Από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας εξήλθαν 92 πλοία από τα οποία 51 ήταν πολεμικά και τα υπόλοιπα φορτηγά με κατεύθυνση τη νότια Ελλάδα. Ανάμεσα στα φορτηγά ήταν και τέσσερα με αυστριακή σημαία.
Στο λιμάνι του Ναυαρίνου είχε συγκεντρωθεί ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, όταν στις 8 Οκτωβρίου 1827 εισήλθε στον ίδιο χώρο ο ενωμένος στόλος των τριών Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, με επικεφαλής τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον και ύστερα από λίγο άρχισε μία από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες της εποχής.
Η επόμενη ημέρα
Την επομένη της ναυμαχίας -γράφει ο Αυστριακός διπλωμάτης Αντον Πρόκες Φον Οστεν (κατοπινός πρεσβευτής στην Ελλάδα)- «φώτιζε η ανατολή του ήλιου τα συντρίμμια και τα πτώματα των 3 πλοίων της γραμμής, 3 φρεγατών της πρώτης τάξεως, 18 φρεγατών δευτέρας τάξεως, 24 κορβετών και 6 μικρών σκαφών. Είχαν μείνει μία φρεγάτα, μερικές κορβέτες και βρίκια. Η πρώτη δύσκολη σοδειά των ναυτικών σχολών του Καΐρου, η νεότητα της Αιγύπτου, ήταν νεκρή. Τους νικητές δεν τους βάραινε κανένας αιχμάλωτος».
Την ίδια μέρα της ναυμαχίας, μόνο λίγο μετά το τέλος της, οι τρεις ναύαρχοι ενημέρωσαν συνοπτικά τις κυβερνήσεις τους για τη μάχη και το νικηφόρο για τις τρεις Δυνάμεις αποτέλεσμα που ενίσχυσε οπωσδήποτε την Ελληνική Επανάσταση και συνέβαλε στο αίσιο τέλος της.
Παραθέτουμε στη συνέχεια τις τρεις επιστολές, των ναυάρχων Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέιδεν προς τις κυβερνήσεις τους, ενώ η ναυμαχία μόλις έχει τελειώσει. Από τις επιστολές μαθαίνουμε σπάνιες λεπτομέρειες εκείνης της ναυμαχίας πριν από 186 χρόνια.
Ο σερ Εντουαρντ Κόδριγκτον προς τον κ. Στράτφορντ Κάνινγκ,
πλοίο Αυτού Μεγαλειότητος «Ασία», εις το λιμάνι του Ναυαρίνου, 9.30 μ.μ. 20 (8) Οκτωβρίου 1827
«Κύριε, έχω την τιμή να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας ότι οι συνάδελφοί μου, ο Κόμης Χέιδεν και ο Ιππότης ντε Ρινί (Δεριγνί) συμφώνησαν μ' εμένα για την ανάγκη να εισέλθουμε σ' αυτό το λιμάνι, ώστε να πείσουμε τον Ιμπραήμ Πασά ν' αποσυρθεί στην Αλεξάνδρεια ή σε κάθε περίπτωση να σταματήσει τον βάρβαρο πόλεμο της εξόντωσης που συνέχισε και μετά την εδώ επιστροφή του.
Οι ενωμένες ναυτικές μοίρες (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) εισήλθαν περί τις δύο η ώρα σήμερα το απόγευμα. Αν και υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις προετοιμασίας για μάχη, η "Ασία", η "Τζένοα" και η "Αλβιών" υποχρεώθηκαν να αγκυροβολήσουν ανάμεσα στα τουρκικά πλοία και ο Μοχάρεμ Μπέη (Αιγύπτιος) μου έστειλε μήνυμα ότι δεν θα υπάρξει αντίρρηση: Αλλά στις βάρκες του "Ντάρτμουθ" που πλησίαζαν ένα από τα πολεμικά πλοία, ορισμένοι του ξένου πληρώματος πυροβόλησαν με μουσκέτα, στους πυροβολισμούς, όπως ήταν φυσικό, ανταπάντησαν οι δικοί μας από θέση άμυνας.
Συγκρατήσαμε τη δύναμη πυρός μας για να δούμε αν επρόκειτο απλώς για ένα τυχαίο συμβάν, αλλά λίγο μετά άνοιξαν πυρ με βαρέα όπλα και η σύρραξη γενικεύτηκε. Σχεδόν όλα τα πλοία της γραμμής υπέστησαν σοβαρές ζημιές, αλλά έχω την ευχαρίστηση να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας ότι ο Τουρκο-Αιγυπτιακός στόλος εκμηδενίστηκε.
Τα πιο πολλά πλοία έχουν ανατιναχθεί και αρκετά έχουν καταποντισθεί και το λιμάνι είναι τόσο πολύ καλυμμένο με ναυάγια ώστε φαντάζομαι ότι μια παρόμοια σκηνή σχεδόν ποτέ πριν δεν έχει απαντηθεί. Είμαι άκρως ικανοποιημένος να διαβεβαιώσω την Εξοχότητα ότι η διαγωγή των συναδέλφων μου και των γενναίων ανδρών υπό τις διαταγές τους υπήρξε αξιοθαύμαστη.
Το μεγαλύτερο μέρος των πλοίων μας πρέπει να πάει στη Μάλτα, αμέσως μετά την επισκευή τους, ώστε να είναι σε ικανοποιητική κατάσταση για το ταξίδι. Για τον ίδιο λόγο το πλοίο του ναυάρχου Δεριγνί πρέπει να πάει στην Τουλόν και η "Ασία" αν όχι και τα άλλα δύο Αγγλικά πλοία της γραμμής, πρέπει να φύγουν για την Αγγλία. Εχω την τιμή, Εντ. Κόδριγκτον».
***
Γράμμα του υποναυάρχου Δεριγνί προς τον κόμη κύριο Γκιγιεμινό «Σιρέν», στο Ναυαρίνο, στις 20 (8) Οκτωβρίου, στις 10 το βράδυ
«Ο τουρκικός στόλος καταστράφηκε. Σας στέλνω έναν απολογισμό της επίθεσης. Μεταξύ μας οι τρεις Ναύαρχοι συνεννοηθήκαμε για την ανάγκη να έλθουμε στο Ναυαρίνο να κάνουμε έκκληση στους Τούρκους Διοικητές να σταματήσουν. Κατέστρεφαν στην ξηρά. Εισήλθαμε λοιπόν στο Ναυαρίνο λέγοντας ότι θα περιμέναμε το πρώτο χτύπημα. Αυτό ρίχθηκε εναντίον μιας ακάτου του "Ντάρτμουθ" όπου ένας νέος ναύτης σκοτώθηκε από μια σφαίρα· η πρώτη κανονιά ρίχθηκε εναντίον μας και σκότωσε έναν άνδρα. Τότε ήμουν σε πολύ κοντινή απόσταση από μια Αιγυπτιακή φρεγάτα.
Η ναυαρχίς "Ασία" είχε βρεθεί επίσης κοντά στο τουρκικό πλοίο του Καπετάν Μπέη.
Οι Ρώσοι δεν είχαν ακόμη αναμειχθεί με τα πλοία αλλά δέχονταν τα πυρά από τις οχυρώσεις. Η γενικευμένη σύγκρουση άρχισε στη μία και μισή και διήρκεσε περί τις έξι ώρες: Σ' αυτό το διάστημα 12 ή 13 μεγάλα πλοία ή φρεγάτες τουρκικές καταστράφηκαν ή κάηκαν. Δεν μπορώ να σας πω τι απομένει από τα πλοία που έπεσαν στην ακτή, γιατί είναι νύχτα. Αύριο θα τελειώσουμε με τα απομείναντα. Επειτα θα έχουμε ν' αντιμετωπίσουμε τα πυρά των στεριανών οχυρώσεων για να εξέλθουμε, γιατί πιστεύω ότι θα ενισχυθούν. Δεν γνωρίζουμε αν ο Ιμπραήμ ήταν παρών, αλλά η φρεγάτα του υπάρχει ακόμη. Εκείνη που αντιμετώπισε τη "Σιρέν" καταστράφηκε και στη συνέχεια ανατινάχθηκε.
Μέχρι στιγμής επιβεβαιώνω 26 νεκρούς επί του πλοίου "Σιρέν", 37 τραυματίες, όλοι βαριά. Ο Φλερά σκοτώθηκε. Επί του "Scipion" και του "Μπρεσλάου" καταμετρήθηκαν στο κάθε πλοίο από 20 νεκροί ή τραυματίες.
Τα ρωσικά πλοία αντιμετώπισαν τα πυρά των στεριανών οχυρώσεων πριν να έλθουν να πάρουν μέρος στη ναυμαχία, οπότε κατέληξαν μ' ένα τέτοιο συνεχόμενο πυρ που δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο. Οι κανονιοβολισμοί υπήρξαν πραγματικά τρομεροί. Φανταστείτε τον πάταγο σ' ένα τέτοιο λιμάνι.
Κάθε ναυτική μοίρα είχε να στηριχθεί η μία στην άλλη. Θα σας στείλουμε το Πρωτόκολλο της διαβούλευσης και της απόφασης που πάρθηκε προχθές στο θέμα της εισόδου μας στο Ναυαρίνο. Δεν έχω το χρόνο, ούτε ένα ταχυδρομικό πλοιάριο να σας στείλω, είναι όλα εκτός υπηρεσίας. Το γράμμα αυτό θα σταλεί μ' ένα αγλλικό μπρίκι. Ο κ. Κράντοκ τραυματίστηκε. Αλλά η φτωχή "Σιρέν"! Εχω περισσότερους από 29 αναπήρους και είναι οι πιο γενναίοι μου. Τα πληρώματά μου πολέμησαν σαν λιοντάρια. Τα πλοία μας έριξαν δεν ξέρω πόσες χιλιάδες κανονιές. Ολοι οι αξιωματικοί μου έκαναν το καθήκον τους και ακόμα περισσότερα. Δεριγνί»
Ο ναύαρχος κόμης Χέιδεν προς την Αυτού Εξοχότητα τον Απεσταλμένο της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, Ναυαρίνο 20 (8) Οκτωβρίου 1827
«Κύριε. Είναι από το λιμάνι του Ναυαρίνου όπου σας γράφω αυτές τις γραμμές και μετά μια τρομερή μάχη, που οι Τούρκοι μάς υποχρέωσαν να δώσουμε.
Ο κ. Κόδριγκτον δίνει λεπτομέρειες στον Πρεσβευτή της Βρετανικής Μεγαλειότητος· πιστεύω ότι είναι ανώφελο να τις επαναλάβω. Δεν γνωρίζουμε πώς θα τελειώσει η μέρα αύριο, αλλά υπάρχει κάθε λόγος να ελπίζουμε ότι θα εξέλθουμε του Ναυαρίνου, αφού πρώτα δώσουμε στους Τούρκους και τον Ιμπραήμ ένα πολύ σκληρό μάθημα. Η σύγκρουση διήρκεσε περισσότερο από τέσσερις ώρες.
Μια φρεγάτα παραδόθηκε σ' ένα από τα πλοία της Αυγού Μεγαλειότητος. Σ' αυτή τη ναυμαχία, που δεν προκαλέσαμε εμείς, η σημαία του Αυτοκράτορος στέφθηκε με τιμή. Ολοι οι ναύτες μας έκαναν το καθήκον τους, οπλίτες και αξιωματικοί πολέμησαν σαν λιοντάρια. Δεν γνωρίζω να σας πω τον αριθμό των τραυματιών μας. Ελπίζω να μην είναι σημαντικός. Κανένας από τους Πλοιάρχους, ούτε τους ανώτερους αξιωματικούς δεν τραυματίστηκε.
Αυτή η ναυμαχία μπορεί και οφείλει να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες. Από εδώ δεν μπορώ να δώσω καμία συμβουλή ούτε γνώμη στην Εξοχότητά σας· αλλά την ικετεύω να σκεφθεί καλά την πιθανότητα μιας αντίδρασης εκ μέρους του όχλου της Κωνσταντινούπολης.
Σας παρακαλώ θερμά επίσης να στείλετε αμέσως ένα γράμμα στην Αγία Πετρούπολη. Μόλις θα εξέλθουμε από το λιμάνι θα στείλω και εγώ από την πλευρά μου.
Η Εξοχότητά σας ας με συγχωρήσει για την ακαταστασία αυτού του γράμματος, που γράφτηκε πολύ βιαστικά πάνω στο στήριγμα ενός κανονιού. Κόμης Χέιδεν»